Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS) to jedna z najczęściej występujących chorób reumatycznych. Negatywnie wpływa na jakość życia milionów ludzi na całym świecie. Choroba ta kojarzona jest przede wszystkim z bólem, sztywnością oraz obrzękiem stawów dłoni i stóp. Ale czy wiesz, że to schorzenie to o wiele więcej niż tylko ból stawów? Oto pięć zaskakujących faktów na temat RZS, które pomogą lepiej zrozumieć i poznać tę chorobę.
1. RZS to choroba autoimmunizacyjna
RZS jest przewlekłą chorobą autoimmunizacyjną, co oznacza, że układ odpornościowy, który ma za zadanie chronić organizm m.in. przed infekcjami, nagle zwraca się przeciwko własnym tkankom i stawom. W wyniku tego procesu dochodzi do stanu zapalnego i uszkodzenia stawów, co prowadzi do bólu, sztywności i ograniczenia ich ruchomości.
2. RZS może wpływać nie tylko na stawy
Chociaż RZS znane jest przede wszystkim jako schorzenie wpływające na stawy, to może ono dotyczyć także innych narządów i tkanek w organizmie chorego. Może prowadzić do problemów skórnych, miażdżycy, zaburzeń hematologicznych, a nawet wpływać na serce, płuca czy nerki. Dlatego też pacjenci cierpiący na RZS często wymagają wielospecjalistycznej opieki.
3. Na RZS częściej chorują kobiety
Reumatoidalne zapalenie stawów jest jedną z najczęstszych przewlekłych chorób zapalnych stawów, dotykającą około 1% populacji na całym świecie. Co ciekawe, występuje znacznie częściej u kobiet niż u mężczyzn. Szacuje się, że panie chorują około trzech razy częściej! Dokładna przyczyna tej różnicy nie jest jeszcze do końca poznana, ale naukowcy sugerują, że rolę w tym zjawisku mogą odgrywać hormony i genetyka.
4. Diagnostyka RZS może stanowić wyzwanie
Diagnostyka RZS może stanowić wyzwanie dla lekarzy. Symptomy tej choroby bywają myląco podobne do objawów wielu innych schorzeń, co sprawia, że diagnostyka staje się trudniejsza. Aby potwierdzić diagnozę, lekarze powinni opierać się na obserwacji objawów oraz na wynikach badań laboratoryjnych i obrazowych. W roku 2010 wprowadzono nowe kryteria diagnostyczne dla RZS, opracowane przez American College of Rheumatology (ACR) i European League Against Rheumatism (EULAR). Dzięki tym wytycznym możliwe jest rozpoznanie RZS już na wczesnym etapie choroby i podjęcie właściwego leczenia, zanim dojdzie do trwałego uszkodzenia stawów.
5. Kluczowe są przeciwciała
W procesie diagnostycznym RZS kluczową rolę odgrywają przeciwciała. W wytycznych opracowanych przez ACR i EULAR zawarto dwa podstawowe wskaźniki serologiczne: obecność czynnika reumatoidalnego (ang. rheumatoid factor, RF) oraz przeciwciał przeciwko cytrulinowanym peptydom (ang. anti-cyclic citrullinated peptide antibodies, ACPA). Aby zdiagnozować RZS, konieczne jest spełnienie przez pacjenta przynajmniej jednego z tych kryteriów serologicznych.
Autoprzeciwciała w RZS mogą pojawić się nawet wiele lat przed wystąpieniem pierwszych objawów choroby, średnio od 3 do 5 lat, a czasami nawet 15 lat wcześniej. W przedklinicznym stadium RZS szczególnie istotne autoprzeciwciała to czynnik reumatoidalny (RF) i przeciwciała przeciwko cytrulinowanym peptydom (ACPA), które wykrywane są za pomocą specyficznych antygenów, takich jak:
- CCP (cykliczny cytrulinowany peptyd)
- CEP-1 (cytrulinowana α-enolaza-1)
- Sa (cytrulinowana wimentyna)
ACPA, uważane za szczególnie wysokospecyficzne w przypadku RZS, często pojawiają się u pacjentów z tą chorobą i mogą pomóc w przewidywaniu jej postępu. Badania wykazały, że obecność ACPA wiąże się z wyższym ryzykiem zaawansowanego stadium choroby i uszkodzeń stawów oraz gorszą reakcją na terapię.
Podsumowanie
Reumatoidalne zapalenie stawów to najczęściej występująca choroba zapalna stawów, która zazwyczaj rozpoczyna się u osób młodych i w średnim wieku. W przypadku braku odpowiedniego leczenia może prowadzić do poważnych uszkodzeń stawów i innych komplikacji. W związku z tym pacjenci często wymagają kompleksowej, wielospecjalistycznej opieki medycznej. Diagnostyka serologiczna – wykrywanie wysoce specyficznych dla RZS przeciwciał, może mieć kluczowe znaczenie i przyspieszyć postawienie diagnozy. Dzięki coraz większej wiedzy na temat tej choroby oraz postępom w dziedzinie medycyny pacjenci mają coraz większe szanse na kontrolowanie objawów i poprawę jakości życia.
Opracowano na podstawie:
- Mayo Clinic, Rheumatoid arthritis (2021), https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/rheumatoid-arthritis/symptoms-causes/syc-20353648
- National Rheumatoid Arthritis Society, What is rheumatoid arthritis?, https://www.nras.org.uk/what-is-ra-article
- Z. Guła, M. Korkosz, Reumatoidalne zapalenie stawów (RZS): przyczyny, objawy i leczenie, https://www.mp.pl/pacjent/reumatologia/choroby/63732,reumatoidalne-zapalenie-stawow
- A. Kołtyś, Reumatoidalne zapalenie stawów: autoprzeciwciała jako klucz do diagnozy, https://www.euroimmun.pl/reumatoidalne-zapalenie-stawow-autoprzeciwciala-jako-klucz-do-diagnozy/