Nefropatia toczniowa

Nefropatia toczniowa (ang. lupus nephritis), czyli toczniowe zapalenie nerek, jest jedną z najcięższych manifestacji klinicznych tocznia rumieniowatego układowego, która dotyczy około 60% pacjentów z tą chorobą i stanowi główną przyczynę śmiertelności w tej grupie pacjentów. Nefropatia toczniowa rozwija się przeważnie w ciągu pierwszych trzech lat trwania choroby, a zajęcie nerek w przebiegu tocznia jest niekorzystnym czynnikiem rokowniczym. Przyczyną nefropatii toczniowej są autoprzeciwciała skierowane przeciwko własnym tkankom. Wiążąc się z innymi substancjami, tworzą one kompleksy immunologiczne, które odkładają się w kłębuszkach nerkowych i indukują odpowiedź zapalną.

Nefropatia toczniowa – objawy

Obraz kliniczny nefropatii toczniowej jest różnorodny: od postaci łagodnych z obserwowanymi niewielkimi nieprawidłowościami w moczu do szybko postępującej niewydolności nerek. Początkowo nefropatia toczniowa objawia się zwykle jedynie nieprawidłowościami w wynikach badania moczu: obecność białka (białkomocz), erytrocytów (krwinkomocz) czy wałeczków ziarnistych. Pacjent może obserwować pienienie się moczu i zmianę jego barwy (na ciemnobrunatną/czerwonawą). Wraz z utratą białka z moczem mogą pojawiać się obrzęki (m.in. stóp, twarzy) oraz nadciśnienie tętnicze. U pacjentów z toczniowym zapaleniem nerek mogą występować również objawy zajęcia przez toczeń innych narządów.

Nefropatia toczniowa – diagnostyka

Do postawienia diagnozy nefropatii toczniowej niezbędne jest zidentyfikowanie cech uszkodzenia nerek u pacjenta z rozpoznanym SLE, po uprzednim wykluczeniu innych możliwych przyczyn nefropatii. Złotym standardem w diagnostyce nefropatii toczniowej pozostaje nadal biopsja nerki. Nieprawidłowe wyniki badań laboratoryjnych obejmują białkomocz, krwinkomocz, zmniejszenie eGFR (współczynnik filtracji kłębuszkowej) oraz obecność we krwi specyficznych autoprzeciwciał. Według międzynarodowych rekomendacji diagnostycznych do rozpoznania tocznia rumieniowatego układowego upoważnia stwierdzenie w biopsji nefropatii toczniowej przy obecności przeciwciał przeciwjądrowych.

Autoprzeciwciała w przebiegu nefropatii toczniowej

W przebiegu nefropatii toczniowej stwierdza się obecność przeciwciał przeciwjądrowych (ANA), które występują u większości pacjentów chorujących na toczeń rumieniowaty układowy (ponad 90% chorych). W diagnostyce tocznia największe znaczenie diagnostyczne, poza badaniem ANA (test przesiewowy), mają przeciwciała anty-dsDNA (silnie związane z nefropatią toczniową) oraz anty-Sm. Z nefropatią toczniową związane są także przeciwciała przeciw nukleosomom. W przebiegu tocznia rumieniowatego układowego mogą występować również przeciwciała antyfosfolipidowe, takie jak antykardiolipinowe oraz przeciwko β2-glikoproteinie 1.

 Opracowano na podstawie:

1. https://www.mp.pl/pacjent/nefrologia/choroby/chorobyudoroslych/166687,toczniowe-zapalenie-nerek
2. Appel G.B., Radhakrishnan J., D’Agati V., Systemic lupus erythematosus, [w:] The Kidney, red. B.M. Brenner, W.B. Sanders, Philadelphia 2000: 1350–1365.
3. Gajewski P., Szczeklik A., Interna Szczeklika. Podręcznik chorób wewnętrznych, Medycyna Praktyczna, Kraków 2014.
4. Andreoli S.P., Renal manifestations of systemic diseases, Semin Nephrol 1998; 18: 270–279.
5. Klinger M., Oko A., Mazanowska O., Bułło B., Rozpoznawanie i leczenie nefropatii w przebiegu chorób układowych, [w:] Rozpoznawanie i leczenie chorób nerek – wytyczne, zalecenia i standardy postępowania, red. B. Rutkowski, S. Czekalski, Termedia Wydawnictwo Medyczne, Poznań 2008: 82–93.