Cukrzyca dotyka coraz większą liczbę osób na całym świecie. Według danych Światowej Organizacji Zdrowia (ang. World Health Organization, WHO) chorują na nią aż 422 mln ludzi. WHO wyróżnia cukrzycę typu 1, typu 2, ciążową, a także inne specyficzne typy.
Cukrzyca typu 1 (ang. type 1 diabetes, T1D) jest przewlekłą chorobą autoimmunizacyjną, której etiologia nie została dotychczas wystarczająco poznana. T1D stanowi 10% wszystkich przypadków cukrzycy, a jej początek przypada najczęściej na wiek dziecięcy – pomiędzy 10. a 14. rokiem życia. Przyczyną cukrzycy typu 1 jest proces autoimmunizacyjny, wyzwalany przez czynniki środowiskowe u osób z predyspozycją genetyczną. Dochodzi u nich do produkcji autoprzeciwciał skierowanych przeciwko różnym antygenom komórek beta wysp trzustkowych, co prowadzi do stopniowej utraty ich zdolności wydzielniczych, a docelowo do ich zaniku. W rezultacie zniszczenia komórek beta trzustki organizm traci zdolność do produkcji wystarczającej ilości insuliny, co prowadzi do wzrostu poziomu glukozy we krwi. W związku z tym wczesna i prawidłowa diagnoza ma niebagatelne znaczenie dla właściwego leczenia cukrzycy typu 1, uniknięcia groźnych powikłań i zapewnienia zastępczej insuliny egzogennej jako opcji terapeutycznej.
Objawy cukrzycy typu 1 zwykle pojawiają się nagle i nasilają się w ciągu kilku tygodni. Należą do nich:
Zatrzymanie produkcji insuliny przez trzustkę prowadzi do znacznego zwiększenia poziomu glukozy we krwi. W konsekwencji może dochodzić do zaburzeń metabolicznych określanych jako kwasica cukrzycowa (ketonowa).
Do rozpoznania cukrzycy stosuje się oznaczenie stężenia glukozy we krwi rano po minimum 8-godzinnym wstrzymaniu się od przyjmowania pokarmu i spoczynku (glikemia na czczo) lub o dowolnej porze dnia (glikemia przygodna) oraz doustny test tolerancji glukozy (ang. oral glucose tolerance test, OGTT). W diagnostyce cukrzycy kluczową rolę odgrywa również oznaczanie autoprzeciwciał. Badanie przeciwciał związanych z cukrzycą pozwala na różnicowanie cukrzycy typu 1 (autoimmunizacyjnej) od cukrzycy spowodowanej innymi przyczynami (np. cukrzyca wywołana otyłością i insulinoopornością).
Autoprzeciwciała odgrywają podstawową rolę w procesie autoimmunizacyjnym, prowadzącym do rozwoju cukrzycy typu 1. Ryzyko rozwoju cukrzycy typu 1 wzrasta wraz z liczbą autoprzeciwciał wykrytych u pacjenta. Oznaczenie kilku autoprzeciwciał równocześnie zwiększa trafność diagnostyczną oraz jest przydatne w prognozowaniu rozwoju choroby.
Kluczowe przeciwciała zaangażowane w rozwój cukrzycy typu 1:
| Autoprzeciwciała | Rodzaj badania |
|---|---|
| ICA | specjalistyczne |
| GADA | specjalistyczne |
| IA2A | specjalistyczne |
| ZnT8A | specjalistyczne |
Uwaga: Całkowite zniszczenie komórek beta wysp trzustkowych powoduje zatrzymanie produkcji autoprzeciwciał. Uważa się zatem, że oznaczanie przeciwciał związanych z cukrzycą typu 1 ma największe znaczenie we wczesnej fazie choroby.
Opracowano na podstawie: