Niepłodność o podłożu autoimmunologicznym

Niepłodność o podłożu autoimmunologicznym wiąże się z obecnością przeciwciał skierowanych przeciwko różnym tkankom i komórkom biorącym udział w procesie zapłodnienia. W około 20% przypadków zaburzeń płodności o podłożu immunologicznym wykrywane są przeciwciała skierowane przeciwko plemnikom (autoprzeciwciała u mężczyzn lub alloprzeciwciała u kobiet). Przeciwciała te upośledzają ruchliwość i funkcje plemników, co utrudnia penetrację komórki jajowej i zapłodnienie. W przypadku obecności przeciwciał skierowanych przeciwko różnym strukturom jajników może dochodzić do hamowania dojrzewania komórki jajowej, zaburzenia etapu zapłodnienia czy utrudnień w zagnieżdżaniu się zarodka w błonie śluzowej macicy.

Badanie autoprzeciwciał w niepłodności

U pacjentów z niepłodnością o podłożu autoimmunologicznym najczęściej stwierdza się obecność następujących przeciwciał:

• przeciwciała przeciwko plemnikom (ang. anti-sperm antibodies, ASA) – przeciwciała przeciwplemnikowe pojawiają się u około 10% niepłodnych mężczyzn i około 5% niepłodnych kobiet; mogą być obecne w nasieniu, wydzielinie szyjki macicy lub w surowicy krwi; przeciwciała przeciw plemnikom ingerują w przebieg różnych procesów prowadzących do zapłodnienia, poprzez upośledzenie ruchliwości i funkcji plemników, czego wynikiem jest problem z naturalnym zajściem w ciążę
• przeciwciała przeciwjajnikowe (ang. anti-ovarian antibodies, AOA) – stanowią jedną z przyczyn niepłodności u kobiet; szacuje się, że są one najczęściej występującymi przeciwciałami u kobiet z niepłodnością o podłożu autoimmunologicznym; przeciwciała te są skierowane przeciwko różnym strukturom jajników, co prowadzi do zaburzeń w procesie owulacji i wydzielania hormonów
• przeciwciała przeciwko błonie przejrzystej (ang. anti-zona pellucida antibodies, AZA) – przeciwciała te skierowane są przeciwko warstwie otaczającej komórkę jajową, ich obecność może utrudniać penetrację plemników i zagnieżdżanie się zarodka
• przeciwciała skierowane przeciwko komórkom tekalnym w jajnikach: zakłócają proces owulacji

Autoimmunizacyjne przyczyny niepłodności – diagnostyka

Diagnostyka niepłodności jest złożonym procesem, który obejmuje dokładny wywiad medyczny i analizę historii zdrowotnej obojga partnerów oraz badania dodatkowe. W procedurze uwzględnia się wykonanie m.in. badań obrazowych narządów rozrodczych oraz badania laboratoryjne, takie jak ocena jakości nasienia, testy hormonalne czy badania serologiczne. Wykonanie badań w kierunku wykrycia autoimmunologicznych przyczyn niepłodności polega na przeprowadzeniu testów na obecność specyficznych przeciwciał przeciwko składnikom komórek rozrodczych.

Opracowano na podstawie:

1. https://www.mp.pl/pacjent/ginekologia/choroby/260266,nieplodnosc
2. Edassery S.L. et al., Autoantigens in ovarian autoimmunity associated with unexplained infertility and premature ovarian failure, Fertil Steril 94 (2010): 2636–2641.
3. La Marca A. et al., Primary ovarian insufficiency: autoimmune causes, Curr Opin Obstet Gynecol 22 (2010): 277–282.
4. McLachlan R.I., Basis, diagnosis and treatment of immunological infertility in men, J Reprod Immunol 57 (2002): 35–45.