Hashimoto (przewlekłe autoimmunologiczne zapalenie tarczycy) to choroba z autoagresji powstająca na skutek błędnego funkcjonowania układu immunologicznego. W przebiegu choroby układ immunologiczny błędnie atakuje tarczycę, wywołując jej przewlekły stan zapalny. Mimo iż może przebiegać bezobjawowo, prowadzi do nieodwracalnych uszkodzeń tego gruczołu oraz zaburzeń w syntezie hormonów tarczycowych: tyroksyny (T4) i trójjodotyroniny (T3). Zazwyczaj skutkuje trwałą niedoczynnością tarczycy, która bywa poprzedzona okresem jej nadczynności.
Kto choruje?
Choroba Hashimoto jest najczęstszym typem zapalenia tarczycy i najczęstszą przyczyną jej niedoczynności. Występuje we wszystkich grupach wiekowych z częstością do 2%, także u dzieci, zazwyczaj (do 95%) u płci żeńskiej. Częstość pojawiania się autoimmunologicznego zapalenia tarczycy z niedoczynnością u kobiet wynosi 350 przypadków na 100 tys. osób rocznie, u mężczyzn zaś 80 przypadków na 100 tys. osób rocznie. Warto nadmienić, że szczególnie zagrożone chorobą Hashimoto są osoby z cukrzycą typu 1 oraz te, u których w rodzinie występowała któraś z chorób tarczycy. Znane są przypadki, kiedy to matka chorowała na chorobę Gravesa-Basedowa (nadczynność tarczycy), a córka na chorobę Hashimoto.
Co jest przyczyną choroby?
Podobnie jak w przypadku większości schorzeń autoimmunologicznych, przyczyny tej choroby nie są do końca znane. Wiadomo, że może mieć ona podłoże genetyczne, ale coraz częściej wśród czynników wyzwalających jej rozwój wymienia się stres, niezdrowy tryb życia (nieprawidłowe odżywianie, zaburzenia snu) oraz niedobory witaminy D. Istnieją też doniesienia wskazujące na związek choroby Hashimoto z przebytymi infekcjami wirusowymi i bakteryjnymi. Badania potwierdziły również, że osoby żyjące w przewlekłym stresie częściej zapadają na chorobę Hashimoto.
Kluczową rolę w rozwoju tej choroby odgrywają zaburzenia odpowiedzi immunologicznej. Chociaż u ponad 90% chorych stwierdza się wysokie miana przeciwciał anty-TPO i anty-TG, a czasem także wykrywa się przeciwciała blokujące receptor TSH (TRAb), to udział przeciwciał anty-TG i przeciwreceptorowych w patogenezie choroby nie jest jednoznaczny.
Jakie objawy wywołuje?
Choroba Hashimoto ma przebieg przewlekły, często postępujący. Przez długi okres może przebiegać bezobjawowo, z czasem jednak zmieniona zapalnie tarczyca może się stopniowo powiększać, tworząc wole. Początkowo tarczyca wydziela prawidłową lub nawet nadmierną ilość hormonów, ale po wielu miesiącach, a nawet latach rozwija się jej niedoczynność, która daje dość niespecyficzne objawy.
Do symptomów choroby Hashimoto możemy zaliczyć:
- przewlekłe zmęczenie
- senność
- kłopoty z koncentracją i pamięcią
- zmienność nastrojów, skłonność do depresji
- zaburzenia wagi
- problemy skórne
- zaburzenia owulacji
Wszystkie te objawy mogą, ale nie muszą występować, a co najważniejsze – nawet jeśli się pojawią, nie muszą świadczyć o chorobie. Z tego względu kluczową rolę w rozpoznaniu choroby Hashimoto odgrywają badania laboratoryjne.
Jakie badania należy wykonać?
Podstawowym badaniem biochemicznym określającym stan funkcjonowania tarczycy jest oznaczenie poziomu TSH (tyreotropiny) we krwi. Podwyższone TSH świadczy o niedoczynności tego gruczołu. U osoby dorosłej – przy prawidłowym lub obniżonym poziomie hormonów tarczycy (T3, T4) – może wskazywać na niedoczynność spowodowaną właśnie chorobą Hashimoto. O jej rozpoznaniu decyduje stwierdzenie zwiększonego stężenia przeciwciał anty-TPO lub anty-TG u pacjentów z wolem lub z niedoczynnością tarczycy.
Jeśli stwierdzona została obecność przeciwciał, ale tarczyca nie jest powiększona i funkcjonuje prawidłowo, należy jedynie kontrolować rozwój choroby poprzez systematyczne wykonywanie badań. O regularnych badaniach powinny pamiętać również osoby, u których w rodzinie występowały przypadki chorób tarczycy.
Opracowano na podstawie: Interna Szczeklika 2017, red. P. Gajewski, wyd. 8, Kraków 2017.