Choroby mięśniowe o nieznanej przyczynie, zwane również idiopatycznymi miopatiami zapalnymi (ang. idiopathic inflammatory myopathies, IIM), stanowią zróżnicowaną grupę schorzeń, które mogą mieć związek z występowaniem nowotworu. Organizm osoby chorej na jedną z tych rzadkich chorób autoimmunologicznych wytwarza autoprzeciwciała, które powodują uszkodzenia włókien mięśniowych. Wykrycie autoprzeciwciał charakterystycznych dla miopatii zapalnych ułatwia rozpoznanie ich różnych form oraz ocenę ryzyka rozwoju nowotworu.
Miopatie zapalne i ich związek z nowotworem
Do najczęściej występujących postaci miopatii zapalnych należą:
- zapalenie skórno-mięśniowe (łac. dermatomyositis, DM)
- zapalenie wielomięśniowe (łac. polymyositis, PM)
- wtrętowe zapalenie mięśni (ang. inclusion body myositis, IBM)
- martwicze autoimmunologiczne zapalenie mięśni (ang. immune-mediated necrotizing myopathy, IMNM)
- zespół antysyntetazowy
- zespoły nakładania
W przypadku tych chorób istnieje większe niż przy innych chorobach reumatycznych ryzyko wystąpienia nowotworów (miopatie powiązane z nowotworem, ang. cancer-associated myositis, CAM). Według definicji CAM dotyczy sytuacji, gdy nowotwór rozwija się w ciągu trzech lat od zdiagnozowania IIM lub gdy zostaje rozpoznany dwa lata przed diagnozą IIM – tzw. zespoły paranowotworowe.
Najczęściej powiązane z miopatiami zapalnymi nowotwory to rak jajnika i innych narządów rozrodczych, rak piersi, rak płuc, nowotwory przewodu pokarmowego oraz choroby układu krwionośnego (głównie chłoniaki nieziarnicze), czerniak i rak nosogardła.
Diagnostyka autoprzeciwciał w badaniu miopatii zapalnych
Ze względu na skomplikowany obraz kliniczny i rzadkość występowania diagnoza IIM stanowi wyzwanie i może trwać nawet kilka czy kilkanaście lat! Badanie autoprzeciwciał związanych z tą grupą chorób jest niezwykle wartościowe i stanowi kluczowy element procesu diagnostycznego. Autoprzeciwciała obecne u pacjentów z miopatiami zapalnymi można podzielić na dwie kategorie: autoprzeciwciała specyficzne dla zapalenia mięśni (ang. myositis-specific autoantibodies, MSAs) oraz autoprzeciwciała związane z zapaleniem mięśni (ang. myositis-associated autoantibodies, MAAs). Pierwsza grupa jest szczególnie specyficzna dla miopatii zapalnych. Ponadto wykrycie autoprzeciwciał w znacznym stopniu ułatwia różnicowanie postaci miopatii, co ma znaczący wpływ na podejmowane decyzje terapeutyczne, a sama identyfikacja i różnicowanie przeciwciał w miopatiach zapalnych może stanowić czynnik prognostyczny, który dotyczy ryzyka wystąpienia nowotworu.
Podsumowanie
Badanie autoprzeciwciał w diagnostyce miopatii zapalnych ma kluczowe znaczenie dla właściwego rozpoznania i leczenia tych schorzeń. Miopatie zapalne są rzadkimi chorobami autoimmunologicznymi, ale dzięki coraz bardziej zaawansowanym technikom diagnostycznym możliwe jest szybkie i dokładne identyfikowanie unikalnych dla tych chorób przeciwciał, co prowadzi do poprawy diagnozowania i leczenia pacjentów.
Opracowano na podstawie:
- Mende M., Borchardt-Lohölter V., Meyer W., Scheper T., Schlumberger W., Autoantibodies in Myositis. How to Achieve a Comprehensive Strategy for Serological Testing, Mediterranean Journal of Rheumatology 2019.
- Drat-Gzubicka J., Neuromuscular disorders in cancer patients Part II. Muscle and neuromuscular junction damage in cancer patients, Palliative Medicine in Practice 2015; 9 (1): 8–15.
- Grygiel-Górniak B., Soska J., Samborski W., Risk of cancers in polymyositis and dermatomyositis, Rheumatology Forum 2022; 8 (2).
- Qiang K. et al., Risk of malignancy in dermatomyositis and polymyositis: a systematic review and meta-analysis, Journal of Cutaneous Medicine and Surgery 2017; 21 (2): 131–136.
- András C. et al., Retrospective analysis of cancer-associated myositis patients over the past 3 decades in a Hungarian myositis cohort, Pathology & Oncology Research 2020; 26: 1749–1755.
- Samotij D., Szczęch J., Reich A., Nowe trendy w diagnostyce i leczeniu zapalenia skórno-mięśniowego, Dermatology Review/Przegląd Dermatologiczny 2015; 102 (3).
- Satoh M. et al., A comprehensive overview on myositis-specific antibodies: new and old biomarkers in idiopathic inflammatory myopathy, Clinical Reviews in Allergy & Immunology 2017; 52: 1–19.
- Buska-Mach K., Zapalenia mięśniowe i nowotwór, https://www.euroimmun.pl/zapalenia-miesniowe-i-nowotwor/.