„Pigułka po” to określenie przypisane tabletce chroniącej kobiety przed zajściem w ciążę, gdy metody antykoncepcyjne zawiodły lub nie zostały użyte. Istnieje również podobne rozwiązanie hamujące rozwój zakażenia HIV w momencie ekspozycji.
Drogi przekazania wirusa mogą być różne:
- przezskórne (zakłucie, skaleczenie), np. zakłucie igłą w przypadku osób pracujących w służbie zdrowia
- zachlapanie błon śluzowych lub uszkodzonej skóry
- a także najbliższa tematyce tej strony – ekspozycja seksualna
Sytuacją potencjalnie zagrażającą zakażeniem HIV jest kontakt analny lub waginalny bez zabezpieczenia prezerwatywą bądź jej pęknięcie lub zsunięcie się w trakcie stosunku, jeśli status serologiczny partnera jest pozytywny lub nieznany. Okolicznością niewymagającą interwencji farmakologicznej jest całkowita pewność, że druga strona nie jest zakażona HIV. Rodzi się jednak pytanie, czy kiedykolwiek można być tego pewnym. Nawet jeśli aktualne wyniki badań laboratoryjnych partnera pod kątem HIV są negatywne, w opisanej powyżej sytuacji awaryjnej należy przebadać się w kierunku innych infekcji przenoszonych drogą płciową.
Czym jest PEP
PEP (ang. post-exposure prophylaxis) to profilaktyka poekspozycyjna stosowana w wymienionych sytuacjach zagrażających zakażeniem HIV. Co istotne, tego rodzaju „pigułka po” powinna być przyjęta możliwie jak najszybciej po niebezpiecznym kontakcie seksualnym. Tutaj liczy się dosłownie każda godzina. Większość źródeł podaje, że pierwszą dawkę leku należy przyjąć koniecznie w ciągu 72 godzin od stosunku płciowego bez zabezpieczeń. Według rekomendacji Polskiego Towarzystwa Naukowego AIDS terapię należy rozpocząć w ciągu 48 godzin od ryzykownego zachowania seksualnego, a tylko w przypadku ekspozycji wysokiego ryzyka czas ten wydłuża się do trzech dób. Trzeba pamiętać, że efekt działania zmniejsza się z każdą godziną opóźnienia. Remedium przyjmuje się przez następne 28 dni.
Czy to rozwiązanie jest skuteczne
Efektywność terapii poekspozycyjnej jest bardzo wysoka. Działanie leków uniemożliwia replikację, czyli namnażanie się wirusa, innymi słowy terapia antyretrowirusowa nie dopuszcza do zakażenia HIV. Niestety nie ma stuprocentowej gwarancji pomyślności działania PEP. W związku z tym nawet rzetelne przyjmowanie leków nie upoważnia do rezygnowania z innych środków zapobiegania zakażeniu, takich jak korzystanie z prezerwatyw czy stosowanie własnego sprzętu do iniekcji. Osoby, które kwalifikują się do przyjmowania PrEP (czym jest PrEP, pisaliśmy tutaj), powinny rozpocząć tę kurację niezwłocznie po zakończeniu PEP.
Co zrobić, gdy wystąpiło ryzyko zakażenia
Należy niezwłocznie udać się do lekarza specjalisty w celu przepisania leków. W Polsce leczenie PEP nie jest refundowane, jeśli do potencjalnego zakażenia dochodzi wskutek ryzykownego zachowania seksualnego. Niezbędne leki kupuje się w aptece, a koszt terapii wynosi ok. 1000 zł. Tego rodzaju „pigułka po” nie powoduje poważnych skutków ubocznych. Mogą pojawić się nudności, bóle głowy czy biegunka. W przypadku wystąpienia niepokojących dolegliwości po zastosowaniu PEP należy udać się do lekarza.
Opracowano na podstawie:
- http://www.ptnaids.pl/images/AIDS-2019-final.pdf
- https://www.unitysexualhealth.co.uk/stis-and-testing/pep-post-exposure-prophylaxis/
- http://www.chmielna4.pl/index.php/prep
- https://www.cdc.gov/hiv/basics/pep.html
- https://centrumprep.pl/pep-profilaktyka-poekspozycyjna/
- https://www.fridaymonday.org.uk/morning-after/pep/