Dynamiczny rozwój sytuacji epidemiologicznej związanej z COVID-19, a także poznanie genomu wirusa SARS-CoV-2 sprawiły, że naukowcy już w styczniu 2020 r. rozpoczęli prace nad szczepionką przeciwko COVID-19. Ogromna mobilizacja oraz motywacja związana z aspektem humanitarnym i gospodarczym przyczyniły się do tego, że już w połowie marca 2020 r. pierwsze prototypy szczepionek były na etapie badań klinicznych.
Ile tradycyjnie trwa opracowanie szczepionki
Proces, którego celem jest stworzenie skutecznego preparatu, trwa zwykle 10–15 lat. Każda szczepionka musi pozytywnie przejść szereg badań przedklinicznych na zwierzętach, a następnie klinicznych, w których udział biorą ludzie. Podczas testów ocenia się jej skuteczność i bezpieczeństwo, następnie się ją rejestruje i dopełnienia wszelkich formalności, by mogła zostać dopuszczona do obrotu.
Tradycyjnie na proces opracowania szczepionki składają się następujące etapy:
- badania laboratoryjne
- badania przedkliniczne (1–1,5 roku)
- I faza badań klinicznych (1–2 lata)
- II faza badań klinicznych (min. 2 lata)
- III faza badań klinicznych (3–4 lata)
- przygotowanie fabryk, linii produkcyjnych oraz pozostałej infrastruktury niezbędnej do produkcji szczepionki na dużą skalę (ok. 3 lat)
- rejestracja szczepionki – proces dopuszczenia do powszechnego obrotu (min. 210 dni)
Czy będą chętni na szczepienia
W dobie pandemii COVID-19 proces powstawania szczepionki został znacznie przyspieszony – wiele etapów badań nad opracowaniem skutecznego preparatu prowadzonych jest jednocześnie, co budzi obawy części społeczeństwa i jest źródłem różnych teorii spiskowych. Znane koncerny farmaceutyczne informują, że szczepionka przeciwko COVID-19 jest już dostępna. Czy stworzony w tak krótkim czasie preparat będzie skuteczny i bezpieczny? Czy ludzie będą chętnie się szczepić przeciwko COVID-19?
Kto pierwszy otrzyma szczepionkę przeciwko COVID-19
Ósmego listopada 2020 r. na stronie Gov.pl opublikowany został Projekt Narodowego Programu Szczepień przeciw COVID-19 (https://www.gov.pl/web/koronawirus/narodowy-program-szczepien-przeciw-covid-19-konsultacje). Szczepienia przeciwko COVID-19 w Polsce będą bezpłatne i dobrowolne. Dystrybucja szczepionki będzie przebiegać etapowo i zależeć m.in. od stopnia narażenia na zakażenie SARS-CoV-2 oraz ryzyka poważnego przebiegu COVID-19 lub śmierci. Wstępny projekt zakłada, że w pierwszej kolejności zaszczepieni zostaną pracownicy ochrony zdrowia, czyli personel medyczny, pracownicy DPS-ów, MOPS-ów oraz pozostały personel pracujący w placówkach medycznych i stacjach sanitarno-epidemiologicznych. Następnie ma odbyć się szczepienie pensjonariuszy i pracowników domów pomocy społecznej oraz zakładów opiekuńczo-leczniczych, pielęgnacyjno-opiekuńczych i innych miejsc, gdzie stacjonarnie przebywają ludzie. Równocześnie Program zakłada szczepienie osób powyżej 60. r.ż. oraz pracowników służb mundurowych. Kolejny etap to szczepienie pracowników ważnych grup zawodowych, np. nauczycieli czy urzędników zaangażowanych w walkę z pandemią, oraz osób poniżej 60. r.ż. mających choroby współistniejące, które zwiększają ryzyko ciężkiego przebiegu choroby COVID-19. Na końcu zostaną zaszczepieni pracownicy i przedsiębiorcy określonych sektorów oraz pozostali dorośli. Każda osoba znajdująca się w grupie skierowanej na szczepienie otrzyma specjalne e-zaproszenie, które będzie ważne przez 60 dni. Koszt szczepienia populacji polskiej szacowany jest na ok. 2,4 mld zł i zostanie pokryty z budżetu państwa.
Czy szczepionka przeciwko COVID-19 pomoże zakończyć pandemię
Cały świat ma nadzieję, że dzięki szczepionce przeciwko COVID-19 uda się pokonać pandemię i życie zacznie powoli wracać do normy. Szczepionka powinna zapewniać długotrwałą ochronę poszczepienną, a więc wywoływać zarówno humoralną, jak i komórkową odpowiedź immunologiczną. O tym, czy będzie bezpieczna i czy pomoże zakończyć pandemię COVID-19, rozmawiamy z panią Emilią Skirmuntt, MSc – doktorantką z Wydziału Zoologicznego Uniwersytetu Oksfordzkiego w Anglii, wirusolożką ewolucyjną.
Z wywiadu dowiesz się:
- Czy stworzona w krótkim czasie szczepionka przeciwko COVID-19 będzie bezpieczna i kiedy zwykle pojawiają się skutki uboczne po szczepieniu?
- Co jest największym wyzwaniem przy produkcji szczepionki przeciwko COVID-19 i który etap jej opracowywania jest najbardziej kluczowy?
- Na czym polega mechanizm działania szczepionki mRNA?
- Na jakiej technologii bazuje preparat opracowywany przez naukowców z Uniwersytetu Oxfordzkiego i jakie są największe ograniczenia w dystrybucji gotowej już szczepionki przeciwko COVID-19?
- Jaki odsetek populacji powinien zostać zaszczepiony, by widoczne były korzystne efekty szczepienia ochronnego, i po jakim czasie od wprowadzenia szczepionki zauważalny będzie spadek liczby nowych przypadków zakażenia wirusem SARS-CoV-2?
- W jaki sposób ewoluują wirusy i czy istnieje ryzyko, że szczepionka przeciwko COVID-19 krótko po wprowadzeniu do obrotu może okazać się nieskuteczna ze względu na pojawiające się mutacje wirusa SARS-CoV-2?