Z uwagi na niespecyficzne objawy COVID-19 lub ich brak, a także wysoką zakaźność, diagnostyka laboratoryjna jest niezbędnym narzędziem w walce z COVID-19.
Algorytmy diagnostyczno-terapeutyczne wielokrotnie aktualizowano: w trakcie pandemii wytyczne opublikowały najważniejsze międzynarodowe organizacje i instytucje odpowiedzialne za zdrowie publiczne, tj. WHO, Centrum Kontroli i Prewencji Chorób (ang. Centers for Disease Control and Prevention, CDC), Europejskie Centrum ds. Zapobiegania i Kontroli Chorób (ang. European Centre for Disease Prevention and Control, ECDC). W Polsce wydano m.in. zalecenia Polskiego Towarzystwa Epidemiologów i Lekarzy Chorób Zakaźnych (PTEiLChZ).
„Złotym standardem” w diagnostyce infekcji SARS-CoV-2 są testy, które umożliwiają potwierdzenie obecności materiału genetycznego wirusa w próbce pobranej od pacjenta. Zgodnie z zaleceniami WHO do diagnostyki COVID-19 stosuje się testy oparte o metodę RT-PCR, wykrywające materiał genetyczny SARS-CoV-2. Badania RT-PCR umożliwiają potwierdzenie obecności wirusa w próbce pobranej od pacjenta we wczesnej fazie infekcji. Testy te są skutecznym narzędziem w diagnostyce COVID-19 jeszcze przed pojawieniem się pierwszych objawów klinicznych.
W przypadku podejrzenia infekcji SARS-CoV-2 materiałem do badań RT-PCR najczęściej są wymazy z nosogardła lub wymazy z gardła i nosa. Metoda RT-PCR pozwala na potwierdzenie COVID-19 nawet przed upływem 7 dni od momentu zakażenia, ale najwyższą czułość testu uzyskuje się, wykonując badanie między 7. a 14. dniem od kontaktu z SARS-CoV-2.
Po upływie około tygodnia od wystąpienia pierwszych symptomów COVID-19 czułość diagnostyki molekularnej w zakażeniach SARS-CoV-2 stopniowo maleje, wówczas dopełnieniem metody RT-PCR są testy serologiczne wykrywające specyficzne przeciwciała anty-SARS-CoV-2, które wydłużają czas umożliwiający przeprowadzenie wiarygodnej diagnostyki laboratoryjnej.
Rosnąca liczba przypadków COVID-19 na świecie skłoniła ekspertów w dziedzinie chorób zakaźnych do szukania rozwiązań, które pozwolą na szybsze otrzymanie wyniku testu w kierunku zakażenia SARS-CoV-2 i wczesną izolację zakażonych. W rezultacie na rynku diagnostycznym pojawiły się wiarygodne testy antygenowe, które stanowią alternatywę dla testów RT-PCR.
W Polsce testy antygenowe są rutynowo stosowane do potwierdzania COVID-19 u pacjentów objawowych. Rekomendowane są one do diagnostyki w początkowym okresie zakażenia, zwykle przed upływem 5–7 dni od chwili pojawienia się objawów klinicznych. Testy antygenowe są przydatnym narzędziem w identyfikowaniu osób potencjalnie zakaźnych wśród pacjentów z podejrzeniem COVID-19 i umożliwiają podjęcie natychmiastowych działań, w tym izolację chorych. Zaletą testów antygenowych jest niższy koszt pojedynczego oznaczenia w porównaniu do RT-PCR. Podobnie jak w przypadku testów genetycznych, materiałem do badania w kierunku specyficznych antygenów wirusa SARS-CoV-2 są wymazy z nosogardzieli.
Testy serologiczne (np. ELISA) wykrywające specyficzne przeciwciała anty-SARS-CoV-2 są dopełnieniem metod, które umożliwiają detekcję wirusa, wydłużając czas pozwalający na przeprowadzenie wiarygodnej diagnostyki laboratoryjnej. Testy serologiczne umożliwiają wykrycie specyficznych przeciwciał anty-SARS-CoV-2 we krwi, które powstają po kontakcie z wirusem SARS-CoV-2. Wykrycie przeciwciał w klasie IgG jest możliwe zwykle po około 10 dniach od momentu wystąpienia pierwszych objawów klinicznych. Testy serologiczne stosowane były do monitorowania odpowiedzi pacjenta na szczepienie.
Na początku pandemii w wielu krajach badanie przeciwciał stosowane było w celu „wychwycenia” osób odpornych na zakażenie. Testy serologiczne umożliwiały wykrywanie ozdrowieńców z wysokim poziomem IgG w celu pobrania od nich plazmy wykorzystywanej w terapii najcięższych przypadków COVID-19.
U części (2–10%) pacjentów przechodzących COVID-19 nie dochodzi do produkcji specyficznych przeciwciał. W tym przypadku przebyte zakażenie (lub odpowiedź na szczepienie) można wykryć jedynie poprzez ocenę odpowiedzi komórkowej testami typu IGRA (ang. Interferon gamma release assay). Badania te stanowią dodatkowe narzędzie umożliwiające ocenę długotrwałej odpowiedzi immunologicznej na SARS-CoV-2.
Opracowano na podstawie: