W przypadku COVID-19 odporność naturalną można uzyskać poprzez przebycie infekcji, a odporność sztuczną można osiągnąć dzięki szczepieniom ochronnym. Zarówno na skutek przebycia infekcji, jak i szczepienia dochodzi do rozwoju dwóch rodzajów odpowiedzi immunologicznej: humoralnej (badamy ją za pomocą „testów na przeciwciała”) i komórkowej (badamy ją za pomocą testów typu IGRA). W przypadku COVID-19 ani szczepienie, ani przebycie infekcji nie gwarantują trwałej odporności na SARS-CoV-2.
Prace nad opracowaniem szczepionki przeciw COVID-19 były prowadzone w niespotykanie szybkim tempie. Pierwszy zatwierdzony do obrotu w Unii Europejskiej (UE) preparat oparty był na przełomowej technologii mRNA. 27 grudnia 2020 roku na terenie całej UE ruszyły pierwsze szczepienia przeciwko COVID-19.
Szczepionki przeciw COVID-19 były poddane rygorystycznym testom klinicznym, aby udowodnić, że spełniają międzynarodowo uzgodnione kryteria bezpieczeństwa i skuteczności. Bezprecedensowe współprace naukowe, wcześniejsze badania i znaczne publiczne finansowanie umożliwiły rozwój szczepionek przeciw COVID-19 w rekordowym czasie – przy zachowaniu wysokich standardów bezpieczeństwa.
Szczepionka przeciwko COVID-19 powinna zapewniać długotrwałą ochronę poszczepienną, a więc wywoływać zarówno humoralną, jak i komórkową odpowiedź immunologiczną. Ostatnie dane wskazują, że na całym świecie zatwierdzono i obecnie używa się 18 szczepionek. Według szacunków WHO tylko w 2021 roku szczepienia przeciwko COVID-19 uratowały około 14,4 miliona osób.
Od 2021 roku na całym świecie podano ponad 13 miliardów dawek szczepionek przeciw COVID-19. Poważne reakcje na szczepionki przeciw COVID-19 są jednak wyjątkowo rzadkie. Każda szczepionka przeciwko COVID-19 dopuszczona do obrotu w Unii Europejskiej została zarejestrowana przez Europejską Agencję Leków (ang. European Medicines Agency, EMA). Bezpieczeństwo szczepionki jest sprawą najwyższej wagi, dlatego wciąż regularnie przeprowadzane są oceny i badania kliniczne, aby monitorować sytuację i wykrywać ewentualne problemy. Trwają również badania w celu ustalenia, jak długo dana szczepionka pozostaje skuteczna.
Jednym z głównych założeń badań nad skuteczną szczepionką przeciwko COVID-19 było stworzenie preparatu, który będzie silnie indukował odpowiedź immunologiczną (humoralną i komórkową) przeciwko wirusowi SARS-CoV-2. Testy laboratoryjne umożliwiające ocenę odpowiedzi immunologicznej są niezwykle cennym narzędziem diagnostycznym ułatwiającym zrozumienie skomplikowanych mechanizmów w przebiegu COVID-19. Monitorowanie humoralnej (badanie przeciwciał) i komórkowej odpowiedzi immunologicznej pozwala na stwierdzenie, czy pacjent odpowiedział na szczepienie oraz w jakim stopniu (szczególnie istotne w grupie osób starszych i przewlekle chorych, u których odpowiedź immunologiczna może być osłabiona).
Opracowano na podstawie: