Jednym z najczęstszych problemów zdrowotnych podczas egzotycznych wakacji jest biegunka podróżnych. Dysfunkcje żołądkowo-jelitowe dotykają turystów głównie w Indiach i sąsiednich państwach, krajach Afryki, Azji Południowo-Wschodniej oraz Ameryki Łacińskiej. Ryzyko wystąpienia dolegliwości podczas przebywania w krajach rozwijających się w przeliczeniu na miesiąc pobytu w państwach o niższych standardach higieny wynosi od 20 do 60%. Przed wyjazdem w tropiki warto więc dowiedzieć się, jakie są objawy biegunki podróżnych i jak jej zapobiegać.
Biegunka podróżnych
Biegunka podróżnych to zespół objawów żołądkowo-jelitowych, które wynikają z zakażenia przewodu pokarmowego. W jej przebiegu występują co najmniej trzy luźne wypróżnienia w ciągu doby, którym towarzyszy gorączka, ból brzucha, parcie na stolec, nudności lub wymioty. Zazwyczaj biegunka podróżnych ma podłoże bakteryjne (80% przypadków), rzadziej pasożytnicze (mniej niż 5%) lub wirusowe (5–10%). Większość zachorowań jest spowodowana przez bakterie z gatunku Escherichia coli. Charakter biegunki zależy głównie od czynnika etiologicznego:
- biegunki wirusowe lub bakteryjne – objawy pojawiają się po kilkudziesięciu godzinach od zakażenia i utrzymują się średnio 3–4 dni; biegunce zwykle towarzyszą wymioty i gorączka
- biegunki pasożytnicze – charakteryzują się dłuższym okresem utajenia i przewlekłym przebiegiem
Zazwyczaj biegunka ma charakter przejściowy i po kilku dniach ustępuje, jednak 2% pacjentów wymaga hospitalizacji z powodu silnego odwodnienia. Konsultacja lekarska jest zalecana, w przypadku gdy:
- występuje powyżej 10 wodnistych wyróżnień na dobę, zwłaszcza w rejonie zagrożonym cholerą
- pojawia się krew i/lub śluz w stolcu oraz wysoka gorączka, zwłaszcza w rejonie zagrożonym malarią
- biegunce towarzyszą silne wymioty, co prowadzi do odwodnienia i wymaga podania kroplówki nawadniającej
Turyści, którzy przewlekle chorują (cukrzyca, nieswoiste zapalenia jelit), osoby starsze oraz dzieci są bardziej podatni na odwodnienie i często wymagają opieki lekarskiej.
Czynniki ryzyka i zapobieganie
Do głównych czynników ryzyka zakażenia należy niewłaściwa higiena (brudne ręce) oraz spożywanie wody i żywności z niepewnego źródła, zanieczyszczonych mikrobiologicznie. Do zakażenia dochodzi drogą doustną. Zaleca się większą ostrożność w czasie dalekich podróży. W ramach profilaktyki można rozważyć zażywanie probiotyków (Lactobacillus GC lub Saccharomyces boulardii) dostępnych na miejscu (ze względu na lepszą skuteczność) bądź krótkoterminowe przyjmowanie leków przeciwbakteryjnych (ryfaksyminy lub antybiotyków z grupy fluorochinolonów). Profilaktyczna farmakoterapia jest stosowana w przypadku pacjentów z przewlekłymi chorobami, u których biegunka może nasilić objawy choroby. Profilaktyka antybiotykowa nie jest jednak zalecana rutynowo – ze względu na jej negatywny wpływ na mikrobiotę jelitową – i wymaga szczegółowej konsultacji z lekarzem jeszcze przed wyjazdem. Częściową odporność na biegunkę wywołaną przez niektóre szczepy bakteryjne E. coli daje szczepionka przeciwko cholerze.
Leczenie
W trakcie biegunki największe znaczenie ma spożywanie dużej ilości wody oraz przyjmowanie preparatów nawadniających, które zawierają glukozę i elektrolity. Jeszcze przed podróżą warto zaopatrzyć się w środki do nawadniania w postaci saszetek do rozpuszczania w wodzie. Szczególnie należy dbać o dzieci, u których biegunki często prowadzą do odwodnienia, oraz o kobiety w ciąży. Dorośli mogą sięgnąć po leki hamujące perystaltykę jelitową, np. loperamid, i stosować je w połączeniu z antybiotykiem, co umożliwia szybkie wyleczenie. Antybiotyk powinien być dobrany do szczepu bakterii, które występują w danym rejonie. Zazwyczaj lekarze przepisują podróżującym azytromycynę, ryfaksyminę lub cyprofloksacynę. Przedłużające się biegunki są najczęściej spowodowane zakażeniem pierwotniakami i wymagają leczenia przeciwpasożytniczego. W tym przypadku konieczna jest diagnostyka laboratoryjna kału, a czasami także krwi. Przewlekłe powikłania wywołane przez biegunki podróżnych, takie jak np. poinfekcyjny zespół jelita drażliwego, występują bardzo rzadko.
Opracowano na podstawie:
- Jedna choroba wiele przyczyn: czy istnieje sposób na uniknięcie biegunki podróżnych?, http://medycynanakrancachswiata.com/2018/04/09/biegunka-podroznych/ [dostęp: 15.10.2018].
- Biegunka podróżnych, https://zdrowiewpodrozy.mp.pl/problemy/65382,biegunka-podroznych [dostęp: 15.10.2018].
- Ryzyko związane z podróżą do krajów tropikalnych i rozwijających się, https://zdrowiewpodrozy.mp.pl/problemy/146623,ryzyko-zwiazane-z-podroza-do-krajow-tropikalnych-i-rozwijajacych-sie [dostęp: 15.10.2018].
- Szczeklik A., Choroby wewnętrzne, stan wiedzy na 2017, Kraków 2017, s. 1056–1057.