Pierwotniak pasożytniczy Leishmania, chorobotwórczy czynnik leiszmaniozy, jest przenoszony przez muchy piaskowe z rodzaju Lutzomyia i Phlebotomus, które występują na zalesionych terenach Ameryki Środkowej i Południowej, Afryki oraz Azji. W wyniku zmian klimatu można je spotkać również w Europie. Rocznie odnotowuje się od 700 tysięcy do 1 miliona nowych przypadków zachorowań.
Rodzaj Leishmania obejmuje około 22 chorobotwórczych dla człowieka gatunków. Każdy gatunek pierwotniaka ma specyficzne preferencje geograficzne, czynniki związane z żywicielem oraz charakterystykę objawów.
Istnieją 3 główne formy leiszmaniozy:
Leiszmanioza trzewna, jeśli pozostaje nieleczona, jest śmiertelna w ponad 95% przypadków. Charakteryzuje się nieregularnymi napadami gorączki, utratą wagi oraz anemią. Może spowodować zakażenie układowe, wpływając na pracę wątroby, śledziony, układu krwionośnego i chłonnego. Szacuje się, że rocznie na świecie dochodzi do 50–90 tysięcy nowych przypadków VL.
Leiszmanioza skórna jest najczęstszą formą choroby, powoduje zmiany skórne, głównie owrzodzenia, na odsłoniętych częściach ciała. Mogą one pozostawić blizny i powodować poważne zniekształcenia. Szacuje się, że na świecie rocznie wykrywa się od 600 tysięcy do 1 miliona nowych przypadków.
Leiszmanioza śluzówkowo-skórna prowadzi do częściowego lub całkowitego zniszczenia błon śluzowych nosa, jamy ustnej i gardła. Skutkuje zniekształceniami twarzy, zwykle kilka lat po ustąpieniu początkowych objawów skórnych. Pacjenci zgłaszają objawy takie, jak wydzieliny, krwawienia z nosa i ból. W przeciwieństwie do choroby skórnej ML nie goi się spontanicznie.
Z uwagi na niespójne objawy kliniczne oraz długi okres inkubacji z występującymi nieswoistymi objawami w procesie stawiania rozpoznania niezbędna jest diagnostyka serologiczna. Wykrycie Leishmania za pomocą metod, takich jak kultury in vitro czy ilościowy RT-PCR, jest trudne i czasochłonne.
Test serologiczny do badania przeciwciał przeciw Leishmania może być stosowany w badaniu przesiewowym u pacjentów z podejrzeniem leiszmaniozy. Jego diagnostyczna wartość predykcyjna jest wysoka i, w zależności od metody, wynosi ponad 90%. Jednakże negatywny wynik testu nie wyklucza infekcji.
Prostą, precyzyjną i najczęściej stosowaną metodą detekcji przeciwciał jest test ELISA lub immunofluorescencji pośredniej (IIFT), przy czym w przypadku przeciwciał przeciwko Leishmania donovani (IgA, IgG lub IgM) najbardziej wiarygodne wyniki zapewnia rozmaz pierwotniaków w teście IIFT. Jeśli wynik testu IIFT w kierunku Leishmania donovani jest pozytywny, należy zastosować test monoswoisty w celu zróżnicowania patogenów i potwierdzenia diagnozy.
Leczenie leiszmaniozy zależy od kilku czynników, w tym rodzaju choroby, współistniejących patologii, gatunku pasożyta i lokalizacji geograficznej. Wszyscy pacjenci ze zdiagnozowaną leiszmaniozą trzewną wymagają natychmiastowego i kompletnego leczenia.
Dla klinicznie prostych zmian zaleca się terapię laserową, termoterapię oraz wstrzyknięcia antybiotyków do środka zmian skórnych.
Wczesne diagnozowanie i skuteczne, szybkie leczenie zmniejszają rozpowszechnienie choroby i zapobiegają powikłaniom w postaci niepełnosprawności oraz zgonom. Skuteczne jest również stosowanie insektycydów oraz noszenie ubrań zakrywających większość ciała.
Opracowano na podstawie:
