Malaria (inaczej zimnica) jest chorobą pasożytniczą wywoływaną przez pierwotniaki z rodzaju Plasmodium i przenoszoną przez komary. Malaria jest poważnym problemem zdrowotnym mieszkańców krajów rozwijających się, a zarazem stanowi główną, infekcyjną przyczynę zgonu osób podróżujących do tropiku. Obecnie znanych jest pięć gatunków Plasmodium, które wywołują malarię u ludzi. Dwa z nich – P. falciparum i P. vivax – stanowią największe zagrożenie.
Wszystkie gatunki Plasmodium przenoszone są za pośrednictwem komarów z rodzaju Anopheles, które potrzebują ludzkiej krwi do wytworzenia jaj. Pasożyt żeruje wewnątrz erytrocytów, po pewnym czasie dochodzi do hemolizy zarówno zainfekowanych, jak i niezainfekowanych komórek, która zaostrza się wraz z nasileniem choroby i przyczynia się do rozwoju niedokrwistości.
Według szacunków Światowej Organizacji Zdrowia (ang. World Health Organisation, WHO) w 2022 roku odnotowano 249 milionów przypadków malarii i 608 tysięcy zgonów z powodu malarii w 85 krajach, w większości w regionie Afryki Środkowej.
Objawy zazwyczaj pojawiają się w ciągu 10–15 dni od ugryzienia przez zakażonego komara. Początkowe symptomy to zmęczenie, utrata apetytu, bóle głowy i stawów. Czasami pojawiają się anemia i powiększenie śledziony, a także uszkodzenia mózgu i układu pokarmowego. Nawracające uszkodzenia erytrocytów wywołują napady malarii z charakterystycznymi dreszczami, gorączką i obfitymi potami. Malaria podczas ciąży prowadzi do anemii, przedwczesnego porodu lub urodzenia niedorozwiniętego płodu.
Częstą komplikacją jest tzw. malaria mózgu, w przebiegu której występują zaburzenia neurologiczne, ostatecznie prowadzące do śpiączki. Równoczesne upośledzenie funkcji wielu narządów wewnętrznych może powodować zgon.
Objawy mogą być również łagodne, szczególnie wśród pacjentów, którzy przechodzili już wcześniej malarię. Większość kobiet mieszkających w regionach endemicznych, np. w Afryce, wykazuje bezobjawowy lub bardzo łagodny przebieg choroby.
Rozpoznanie ostrej malarii opiera się na ocenie obrazu klinicznego oraz detekcji pasożyta we krwi. Do identyfikacji cichej, bezobjawowej i przewlekłej infekcji niezbędne jest oznaczenie przeciwciał przeciwko Plasmodium. Najważniejszymi antygenami Plasmodium do wykrywania przeciwciał w teście immunofluorescencji pośredniej (IIFT), zwłaszcza klasy IgG, są:
Podstawowym sposobem leczenia jest przyjmowanie preparatów przeciwmalarycznych, działających przeciwko zarodźcom malarii. WHO zaleca stosowanie terapii ACT (ang. artemisinin-based combination therapies), czyli jednoczesne przyjmowanie kilku leków. Włączenie terapii ACT zwykle jest uwarunkowane stanem pacjenta, przebiegiem choroby oraz dostępnością preparatów w danym kraju.
Leczenie osób z podejrzeniem ciężkiej malarii na obszarach o wyższym nasileniu transmisji powinno rozpocząć się od natychmiastowego podania antybiotyków i leków przeciwmalarycznych o szerokim spektrum, ponieważ opóźnienie terapii jest głównym czynnikiem przyczyniającym się do zgonów. Ponadto bezwzględnie konieczna jest hospitalizacja pacjentów, przede wszystkim z zakażeniem P. falciparum.
W roku 2023 WHO zatwierdziła pierwszą na świecie szczepionkę przeciwko malarii, a jej opracowanie jest kamieniem milowym w walce z tą chorobą. W drugiej fazie badań klinicznych jest też inny preparat przeciwko malarii – o nazwie R21/MM, którego skuteczność została ustalona na poziomie 77%.
Opracowano na podstawie:
