Żółta febra (ang. yellow fever, YF) wywoływana jest przez wirus żółtej febry YFV należący do rodziny flawiwirusów, endemiczny w tropikalnych regionach Afryki i Ameryki Południowej. Wirus przenoszony jest na ludzi przez ugryzienia zakażonych komarów (Aedes aegypti lub Haemagogus), które są aktywne głównie w dzień i zdolne do rozmnażania najczęściej w zbiornikach wodnych w lasach lub dżunglach. Wirus może atakować różne gatunki zwierząt i ludzi. Rezerwuarem choroby są ludzie i małpy. Choroba przenosi się także za pośrednictwem karmienia piersią. Możliwe są, choć rzadkie, zakażenia krwiopochodne (zakłucia) oraz za pośrednictwem transfuzji. Odnotowano również pojedyncze przypadki przeniesienia infekcji drogą kropelkową w placówkach medycznych.
Żółta febra to choroba, która szybko się rozprzestrzenia, przez co stanowi potencjalne zagrożenie dla globalnego bezpieczeństwa zdrowotnego. Według dostępnych danych na świecie obserwuje się rocznie około 200 tysięcy przypadków zakażeń oraz od 29 tysięcy do 60 tysięcy zgonów.
Po okresie inkubacji, trwającym od 3 do 6 dni, choroba wchodzi w fazę wiremiczną (przedostanie się wirusa do krwi, gdzie następuje jego namnażanie) z grypopodobnymi objawami. Typowe objawy kliniczne to trwająca od 3 do 4 dni wysoka gorączka, której towarzyszą nudności, wymioty, bóle głowy oraz pleców. Po tej fazie następuje bezgorączkowy etap trwający od 1 do 2 dni. Przypuszcza się, że choroba jest zakaźna podczas pierwszego tygodnia.
U małego odsetka pacjentów rozwija się druga faza choroby, w której powraca wysoka gorączka. Typowym objawem są krwawienia z ust, nosa, oczu lub żołądka. Po nim następują defekty neurologiczne, zapalenie opon mózgowych oraz zaburzenie funkcji nerek i wątroby. W tej fazie ludzie mogą rozwinąć żółtaczkę (żółknięcie skóry i oczu, stąd nazwa – żółta febra), pojawiają się zwykle ciemny mocz i bóle brzucha związane z wymiotami. Połowa pacjentów, którzy przechodzą do drugiej fazy, umiera w ciągu 7–10 dni. Najniższą śmiertelność obserwuje się wśród dzieci i młodzieży do 14. roku życia, najwyższą – wśród młodych dorosłych pomiędzy 20. a 30. rokiem życia (do 50%).
Diagnostyka żółtej febry jest problematyczna, ponieważ objawy przypominają te występujące w wielu innych chorobach tropikalnych. Wszystkie muszą być zatem brane pod uwagę w diagnostyce różnicowej, a potwierdzenie laboratoryjne jest kluczowe. Diagnostyka polega na: oznaczaniu patogenu we krwi (oznaczanie specyficznego dla wirusa RNA metodą RT-PCR) w ciągu 5 dni od rozpoczęcia choroby, hodowlach tkankowych wirusa (rzadko) albo detekcji przeciwciał przeciwko wirusowi żółtej febry.
Przeciwciała IgM mogą pojawić się krótko po wystąpieniu pierwszych objawów, natomiast przeciwciała IgG – 2 dni później. Mniej reakcji krzyżowych przeciwciał IgM obserwuje się w testach immunofluorescencji (4–10%) niż w testach ELISA (30–44%). W przypadku przeciwciał klasy IgG nie zaobserwowano takich różnic.
Nie ma specyficznych leków przeciwwirusowych na żółtą febrę. Pacjenci powinni odpoczywać, dbać o odpowiednie nawodnienie i w razie potrzeby zasięgnąć porady lekarskiej. W ciężkich przypadkach konieczna jest hospitalizacja.
Zapobieganie żółtej febrze polega głównie na szczepieniu. Szczepionka 17D została opracowana w 1936 roku. Jest bezpieczna, przystępna cenowo, a pojedyncza dawka zapewnia dożywotnią ochronę przed chorobą. Dawkowanie przypominające nie jest potrzebne. Preparat zapewnia skuteczną odporność u 80–100% osób zaszczepionych w ciągu 10 dni i u ponad 99% osób zaszczepionych w ciągu 30 dni.
Opracowano na podstawie: