Celiakia jest przewlekłą chorobą zapalną jelita cienkiego, która na świecie dotyka jedną osobę na sto. Ma podłoże immunologiczne i występuje u ludzi predysponowanych genetycznie. Spożywanie glutenu przez chorych prowadzi do uszkodzenia śluzówki jelita cienkiego (m.in. zaniku kosmków jelitowych). Problem może pojawić się w każdym wieku, a wachlarz objawów klinicznych, którymi charakteryzuje się celiakia, jest bardzo szeroki. Symptomy ze strony układu pokarmowego obejmują przewlekłą biegunkę, bóle brzucha oraz utratę wagi. Powszechne są także objawy niezwiązane bezpośrednio z układem pokarmowym, w tym opryszczkowate zapalenie skóry, niedokrwistość, niski wzrost i osteoporoza. Celiakia może manifestować się również zapaleniem stawów, problemami neurologicznymi, a nawet niepłodnością u kobiet.
Celiakia a zdrowie jamy ustnej
Objawy, które często są pomijane, dotyczą zdrowia jamy ustnej. Celiakia może prowadzić do opóźnionego wyrzynania się zębów, niedorozwoju szkliwa i nawracających aft. Są to symptomy rzadziej omawiane w literaturze i wśród lekarzy. Warto zatem dowiedzieć się o nich nieco więcej i porozmawiać na ten temat także ze swoim dentystą.
Szkliwo zębów
Niedorozwój szkliwa jest związany z niedoborami składników pokarmowych lub zaburzeniami ich wchłaniania. Może ujawniać się w postaci białych lub brunatnych plamek na powierzchni zębów. Widoczne bywają też rowki i pofałdowania. Znacznie częściej pojawia się to u dzieci niż u dorosłych. Innym problemem związanym z celiakią jest częściowa lub całkowita utrata szkliwa. Badanie przeprowadzone we Włoszech wykazało, że defekty szkliwa czasem mogą być jedynym objawem celiakii u dzieci. Dlatego też szczególnie wrażliwi na tę sprawę powinni być dentyści i w przypadku zauważenia niepokojących zmian skierować małego pacjenta do pediatry lub gastroenterologa.
Afty
U dzieci i dorosłych z celiakią mogą wystąpić aftowe owrzodzenia jamy ustnej. Nie są to objawy charakterystyczne dla celiakii, bo ich występowanie obserwuje się również w chorobach zapalnych jelit czy chorobie Behçeta. Należy jednak zauważyć, że u pacjentów z celiakią owrzodzenia często cofają się po wprowadzeniu diety bezglutenowej.
Zęby
Opóźnione wyrzynanie się zębów obserwuje się u 27% pacjentów z celiakią, niemniej jednak jest to objaw niespecyficzny i prawdopodobnie ma związek z niedożywieniem organizmu. Tak jak wszystkie inne powinien być oceniany w połączeniu z pozostałymi dolegliwościami zgłaszanymi przez pacjenta. Ważne jest, aby informować lekarza dentystę o wszystkich problemach, nie tylko tych związanych z jamą ustną.
Prawidłowa diagnoza
Wystąpienie objawów tylko ze strony jamy ustnej nie jest wystarczające do rozpoznania celiakii. Diagnoza choroby trzewnej, podobnie jak wszystkich innych schorzeń, powinna być poprzedzona szczegółowym wywiadem oraz badaniami zawartymi w oficjalnych zaleceniach. Jednak dolegliwości ze strony jamy ustnej są dość niepokojące. Ważne, aby dentyści i pacjenci wiedzieli o ich potencjalnym powiązaniu z celiakią. Pozwoli to na szybkie skierowanie pacjentów do właściwego specjalisty (najlepiej gastroenterologa) i zwiększy trafność diagnozy.
Opracowano na podstawie:
- Pastore L. et al., Oral manifestations of celiac disease, Journal of Clinical Gastroenterology 2008; 42 (3): 224–232.
- Campisi G. et al., Oral pathology in untreated coelic disease, Alimentary Pharmacology & Therapeutics 2007; 26 (11–12): 1529–1536.
- Wierink C.D. et al., Dental enamel defects in children with celiac disease, International Journal of Paediatric Dentistry 2007; 17 (3): 163–168.
- Campisi G. et al., Coeliac disease: oral ulcer prevalence, assessment of risk and association with gluten-free diet in children, Digestive and Liver Disease 2008; 40 (2): 104–107.
- Avsar A., Kalayci A.G., The presence and distribution of dental enamel defects and caries in children with celiac disease, Turkish Journal of Pediatrics 2008; 50 (1): 45–50.