Monitorowanie diety bezglutenowej

U pacjentów będących na ścisłej diecie bezglutenowej wraz z upływem czasu objawy celiakii ustępują, stężenie przeciwciał normalizuje się, cofają się także zmiany histopatologiczne. Skuteczność diety bezglutenowej można monitorować testami laboratoryjnymi, które dzielimy na dwa rodzaje:

• badania długoterminowe (monitorują spożywanie glutenu w ciągu ostatnich 6 miesięcy): badanie przeciwciał anty-tTG IgA i/lub anty-DGP (GAF-3X) IgG w surowicy
• badania krótkoterminowe (monitorują spożywanie glutenu w ciągu ostatnich kilku dni): badanie tzw. immunogennych peptydów glutenu (ang. gluten immunogen peptides, GIP) w kale i moczu

Monitorowanie przestrzegania diety bezglutenowej poprzez odpowiedź kliniczną, czyli ustąpienie objawów celiakii, nie jest optymalną metodą. Badania wykazują, że kontrolowane obciążenie glutenem pacjentów z celiakią może prowadzić do ustąpienia objawów u 22% z nich, mimo utrzymującego się zaniku kosmków jelitowych. Dlatego do oceny skuteczności diety bezglutenowej stosuje się odpowiednie testy laboratoryjne.

Ze względu na długi czas całkowitego zaniku przeciwciał lub znaczącego spadku ich poziomu pierwsze badanie przeciwciał typowych dla celiakii zaleca się przeprowadzić po 6 miesiącach od rozpoczęcia stosowania diety bezglutenowej. Po tym okresie wynik powinien być znacząco niższy.

Czym jest GIP?

GIP to metabolity glutenu, które nie ulegają trawieniu w jelicie. Można je wykryć w kale i/lub moczu jako dowód spożycia glutenu w ciągu ostatnich kilku dni. Istnieje wysoka korelacja pomiędzy ilością spożytego glutenu a ilością GIP w kale/moczu. Limit detekcji dostępnych testów laboratoryjnych to 0,15 μg GIP/g kału lub 2,20 ng GIP/ml moczu. W związku z tym badanie GIP można stosować do kontrolowania skuteczności diety bezglutenowej.

Jakie są wskazania do stosowania testów GIP?

Testy GIP są polecane u pacjentów:

• z nowo zdiagnozowaną celiakią – aby upewnić się, że umiejętnie stosują dietę bezglutenową
• na diecie bezglutenowej – by sprawdzić, czy nie spożywają glutenu z ukrytych źródeł
• którzy pomimo stosowania diety bezglutenowej wciąż odczuwają dolegliwości
• którzy stosują dietę bezglutenową, ale wciąż mają wysoki poziom przeciwciał przeciwko tTG lub DGP (GAF-3X) (jak przy nieleczonej celiakii)
• z podejrzeniem celiakii opornej na leczenie dietą bezglutenową – aby upewnić się, że dolegliwości nie są skutkiem zaniedbań w diecie
• którzy żywią się poza domem (w szczególności w celu kontroli przestrzegania diety przez dzieci)