Co to jest ZZSK?

Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ZZSK), nazywane również chorobą Bechterewa, to przewlekła, postępująca choroba zapalna układu ruchu, obejmująca głównie stawy krzyżowo-biodrowe i stawy kręgosłupa. Postępujący proces zapalny powoduje zrastanie i kostnienie szczelin między kręgami, co w konsekwencji prowadzi do postępującego usztywnienia kręgosłupa. Głównymi objawami ZZSK są przeszywający, uciążliwy ból oraz sztywność. Sam początek choroby jest bardzo trudny do uchwycenia, a objawy narastają stopniowo. U części pacjentów choroba może spowodować całkowite usztywnienie kręgosłupa, prowadząc do trwałego kalectwa, nawet w młodym wieku. ZZSK występuje częściej u mężczyzn niż u kobiet (3:1), dotyka osoby młode – przed 40. rokiem życia, w tym również nastolatków. Ważną rolę w rozwoju choroby odgrywają czynniki genetyczne (HLA-B27).

Objawy ZZSK

Objawy ZZSK pojawiają się stopniowo. Chorobę cechuje zmienne nasilenie, od postaci łagodnych do bardzo ciężkich.

Początkowe objawy choroby:

• ból w dolnej części pleców, w okolicy krzyża
• nasilanie się bólu po odpoczynku, zwłaszcza w nocy
• poranna sztywność kręgosłupa, ustępująca po rozruszaniu się
• utrata masy ciała, uczucie zmęczenia, brak apetytu

Nasilenie objawów w późniejszej fazie choroby:

• ból wyższych partii kręgosłupa, klatki piersiowej
• ból innych większych stawów: ramiona, łokcie, kolana, biodra, stawy rąk i stóp
• stopniowo następujące ograniczenie ruchomości pleców i górnych partii kręgosłupa
• zgarbiona postawa, pochylenie tułowia, ograniczenie skrętów umożliwiających obejrzenie się za siebie

Jak diagnozować ZZSK?

Rozpoznanie zesztywniającego zapalenia stawów kręgosłupa (ZZSK) opiera się na zestawieniu objawów klinicznych oraz wyników badań obrazowych i laboratoryjnych. Punktem wyjścia do rozpoczęcia diagnostyki w kierunku ZZSK jest występowanie u pacjenta poniżej 45. roku życia przewlekłego bólu krzyża (powyżej 3 miesięcy).

Ważne elementy procesu diagnozy to:

• wywiad medyczny i badanie fizykalne, konsultacja lekarza reumatologa
• badania obrazowe: lekarz może zlecić badania obrazowe, takie jak RTG, rezonans magnetyczny (MRI) lub tomografia komputerowa (TK) kręgosłupa
• badania laboratoryjne: badanie HLA-B27

Znaczenie badań genetycznych HLA-B27 w ZZSK

U ponad 90–96% chorych na ZZSK występuje antygen HLA-B27, który jest markerem genetycznym tej choroby. Badanie HLA-B27 jest uwzględnione w rekomendacjach diagnostycznych, jak również w kryteriach kwalifikujących pacjentów do programów terapeutycznych z zastosowaniem leków biologicznych.

Wynik badania genetycznego HLA-B27 jest ważny przez całe życie i daje w 100% pewne wyniki, w przeciwieństwie do metod serologicznych, w przypadku których błędy zdarzają się dość często (20–30%). Materiał do badania może stanowić zarówno próbka krwi, jak i wymaz z policzka. Co ważne, na wynik badania nie wpływają takie czynniki, jak pora pobrania próbki, stosowana dieta, leki czy trwające infekcje.