Czego szukasz?

Neurologia
Wróć
Wróć
test text

Znajdź laboratorium

Padaczka autoimmunologiczna

Utworzone przez Katarzyna Buska-Mach
Tomograf komputerowy Czytanie zajmuje ok. 5 min
Czytanie zajmuje ok. 5 min
Spis treści:

Padaczka (epilepsja) należy do najczęstszych chorób neurologicznych. W Polsce cierpi na nią ok. 400 tys. osób, a w Europie liczba chorych szacowana jest na 3,6 mln [1]. W ostatnich latach wzrosło zainteresowanie badaniami dotyczącymi procesów immunologicznych zachodzących u osób z padaczką, gdyż wydaje się, że mechanizmy immunologiczne mogą być odpowiedzialne za patogenezę niektórych napadów padaczkowych [2].

Padaczka – leczenie

Padaczka to grupa przewlekłych zaburzeń neurologicznych charakteryzujących się napadami padaczkowymi [3], czyli przejściowymi zaburzeniami czynności mózgu, spowodowanymi przez nieuporządkowane wyładowania bioelektryczne w populacji neuronów w ośrodkowym układzie nerwowym (OUN). Napady padaczkowe są wynikiem nadmiernej, nieprawidłowej aktywności komórek nerwowych kory mózgu [4]. Mimo rozwoju medycyny przyczyny występowania padaczki u niektórych pacjentów wciąż pozostają nieznane [5]. Podstawą leczenia epilepsji są leki przeciwpadaczkowe, ale drgawki nadal występują u jednej trzeciej pacjentów. Ponadto dostępne obecnie leczenie jest niezadowalające, ponieważ umożliwia jedynie złagodzenie objawów, jest skuteczne tylko u niektórych dotkniętych chorobą osób i często towarzyszą mu trwałe efekty toksyczne [6].

Padaczka autoimmunologiczna

W ostatnich latach rośnie zainteresowanie badaniami nad padaczką autoimmunologiczną, która stanowi rzadką, ale potencjalnie możliwą do leczenia formę epilepsji. Ataki padaczkowe są częstym objawem autoimmunologicznych zaburzeń neurologicznych, w szczególności w przypadku limbicznego zapalenia mózgu lub wieloogniskowych zaburzeń paranowotworowych [7, 8, 9].

Od dawna wiadomo, że u chorych z padaczką występują zmiany w obwodowym układzie immunologicznym. W badaniach u osób z padaczką stwierdzono:

  • zaburzenia w poziomach immunoglobulin w płynach ustrojowych, m.in. obniżony poziom immunoglobulin klasy IgA w surowicy [10]
  • obniżenie liczby limfocytów we krwi [5] i zmiany stosunku limfocytów pomocniczych do supresorowych [11, 12]
  • obniżenie aktywności komórek NK (ang. natural killer) – u osób z padaczką oraz ich krewnych [12]

Padaczka oporna na leczenie

Rosnąca liczba publikacji świadczy o zasadności wykonywania badań immunologicznych u pacjentów z padaczką oporną na leczenie [13, 14, 15]. Autoimmunologiczne podłoże padaczki można podejrzewać również u osób bez typowych objawów limbicznego zapalenia mózgu. Tego zagadnienia dotyczy np. praca opublikowana w styczniu 2013 r. przez lekarzy z Mayo Clinic. Badali oni grupę 32 chorych z lekooporną padaczką. U wszystkich tych pacjentów choroba pojawiła się w późniejszym wieku i nie poznano jej przyczyny. U krewnych 53% tychże pacjentów odnotowano częste występowanie chorób autoimmunologicznych: cukrzycy, celiakii, niedoczynności tarczycy, reumatoidalnego zapalenia stawów. U 63% pacjentów w badaniu rezonansem magnetycznym stwierdzono prawdopodobne zmiany zapalne, a u 31% podwyższoną liczbę leukocytów w płynie mózgowo-rdzeniowym. Co ciekawe, aż u 91% badanych wykazano obecność przeciwciał przeciw komórkom układu nerwowego (przeciwciał antyneuronalnych), m.in.:

  • anty-VGKC (ang. voltage-gated potassium channel complex) – u 56%
  • anty-GAD65 (ang. glutamic acid decarboxylase 65) – u 22%
  • anty-CRMP-5 (ang. collapsin response mediator protein 5) – u 5%
  • anty-Ma/Ta – u 1 pacjenta
  • anty-NMDAR (ang. N-methyl-D-aspartate receptor) – u 1 pacjenta

Dzięki identyfikacji przeciwciał antyneuronalnych u trzech osób udało się wykryć nowotwór: u dwóch pacjentów z przeciwciałami anty-VGKC – raka tarczycy i prostaty, a u pacjenta z przeciwciałami anty-CRMP-5 – nawrotowy nowotwór pęcherza. Immunoterapia została zastosowana u 27 z 32 badanych. Po średnio 17 miesiącach leczenia 22 z tych 27 (81%) zgłosiło poprawę; 18 było wolnych od napadów padaczkowych.

Opisywane badanie, tak jak i wiele innych publikacji [16, 17, 18], wskazuje na korzyść płynącą ze stosowania immunoterapii w kontroli napadów padaczkowych u pacjentów niereagujących na konwencjonalne leczenie przeciwpadaczkowe. Świadczy to również o istotności przeprowadzenia badań immunologicznych, np. badania przeciwciał antyneuronalnych, u pacjentów z podejrzeniem padaczki autoimmunologicznej. Badania kohortowe wykazały obecność przeciwciał antyneuronalnych u 14% pacjentów z padaczką [14].

Opracowano na podstawie:

  1. https://www.pbkm.pl/aktualnosci/2015/pierwszy-w-polsce-zabieg-przeszczepienia-komorek-macierzystych-w-padaczce-lekoopornej-o-podlozu-autoimmunologicznym.
  2. McNamara J.O., Emerging insights into the genesis of epilepsy, Nature (Supplementary) 1999; 399: A15–22.
  3. Chang B.S., Lowenstein D.H., Epilepsy, New England Journal of Medicine 2003; 349 (13): 1257–1266.
  4. Adams R.D., Victor M., Ropper A.H., Principles of Neurology, 6th edn, New York 1997.
  5. Berg A.T., Berkovic S.F., Brodie M.J. et al., Revised terminology and concepts for organization of seizures and epilepsies: report of the ILAE Commission on Classification and Terminology 2005– 2009, Epilepsia 2010; 51 (4): 676–685.
  6. Kwan P., Brodie M.J., Early identification of refractory epilepsy, New England Journal of Medicine 2000; 342 (5): 314–319.
  7. Dalmau J., Rosenfeld M.R., Paraneoplastic syndromes of the CNS, Lancet Neurology 2008; 7 (4): 327–340.
  8. Bien C.G., Urbach H., Schramm J. et al., Limbic encephalitis as a precipitating event in adult-onset temporal lobe epilepsy, Neurology 2007; 69 (12): 1236–1244.
  9. Marnane M., Vincent A., Hutchinson M., New-onset focal epilepsy with palatal tremor and glutamic acid decarboxylase antibodies responding to intravenous immunoglobulin, Journal of Neurology 2008; 255 (10): 1603–1604.
  10. Aarli J.A., Fontana A., Immunological aspects of epilepsy, Epilepsia 1980; 21 (5): 451–457.
  11. Eeg-Olofsson O. et al., Abnormalities of T-lymphocyte subsets in epileptic patients, Acta Neurologica Scandinavica 1985; 72 (2): 140–144.
  12. Margaretten N.C., Warren R.P., Reduced natural killer cell activity and OKT4/OKT8 ratio in epileptic patients, Immunological Investigations 1986; 15 (2): 159–167.
  13. Vincent A., Irani S.R., Lang B., The growing recognition of immunotherapy-responsive seizure disorders with autoantibodies to specific neuronal proteins, Current Opinion in Neurology 2010; 23 (2): 144–150.
  14. McKnight K., Jiang Y., Hart Y. et al., Serum antibodies in epilepsy and seizure-associated disorders, Neurology 2005; 65 (11): 1730–1736.
  15. Irani S.R., Bien C.G., Lang B., Autoimmune epilepsies, Current Opinion in Neurology 2011; 24 (2): 146–153.
  16. Barajas R.F., Collins D.E., Cha S., Geschwind M.D., Adult-onset drug-refractory seizure disorder associated with anti-voltage-gated potassium-channel antibody, Epilepsia 2010; 51 (3): 473–477.
  17. Irani S.R., Buckley C., Vincent A. et al., Immunotherapy-responsive seizure-like episodes with potassium channel antibodies, Neurology 2008; 71 (20): 1647–1648.
  18. Irani S.R., Michell A.W., Lang B. et al., Faciobrachial dystonic seizures precede Lgi1 antibody limbic encephalitis, Annals of Neurology 2011; 69 (5): 892–900.