Czego szukasz?

Neurologia
Wróć
Wróć
test text

Znajdź laboratorium

Autyzm i przeciwciała anty-NMDAR

Utworzone przez Katarzyna Buska-Mach
Krzyczący nastolatek Czytanie zajmuje ok. 5 min
Czytanie zajmuje ok. 5 min
Spis treści:

Według ICD-10* autyzm dziecięcy należy do całościowych zaburzeń rozwoju, natomiast DSM IV** zalicza go do grupy głębokich zaburzeń rozwojowych. Niezależnie od przyjętych klasyfikacji coraz częściej zaburzenia te określa się nazwą zbiorczą: zaburzenia ze spektrum autyzmu (ang. autistic spectrum disorder, ASD).

Autyzm – objawy

Zaburzenia ze spektrum autyzmu to zaburzenia neurorozwojowe, które występują z upośledzeniem w komunikacji społecznej i ujawniają się przed trzecim rokiem życia. W autyzmie dziecięcym stwierdza się nieprawidłowe funkcjonowanie trzech sfer rozwoju:

  • interakcji społecznych
  • komunikacji
  • wzorców aktywności oraz zainteresowań

Autyzm – przyczyny występowania

Od kilku lat obserwuje się wzrost liczby zaburzeń ze spektrum autyzmu. Mnogość objawów występujących u pacjentów autystycznych przemawia za tym, że prawdopodobnie nie zależą one od jednego wspólnego czynnika etiologicznego. W etiologii autyzmu dominują przede wszystkim koncepcje neurobiologiczne [1], wskazujące na:

  • czynniki genetyczne
  • czynniki środowiskowe
  • zaburzenia neuroprzekaźników
  • czynniki immunologiczne i endokrynologiczne

Autyzm – immunologiczne przyczyny występowania

Szczególnie interesujące wydają się koncepcje mówiące o immunologicznym podłożu autyzmu. U osób z ASD i ich rodzin stwierdza się zaburzenia funkcjonowania układu immunologicznego (obniżenie liczby komórek pomocniczych układu immunologicznego oraz wzrost liczby cytokin prozapalnych). Według niektórych badaczy może to sprzyjać nietypowym neuroinfekcjom, które mogą indukować schorzenie. Natomiast u części pacjentów obserwowano obecność w surowicy autoprzeciwciał skierowanych przeciwko komórkom neuronalnym – białkom mieliny, neurofilamentom, komórkom Purkiniego, receptorom serotoninowym, komórkom endothelium. W rodzinach dzieci autystycznych częściej występują choroby autoimmunizacyjne [2, 3].

Receptor NMDAR

Nieprawidłowości i zaburzenia równowagi w neuronalnych synapsach pobudzających i hamujących są związane z różnymi zaburzeniami neuropsychiatrycznymi, w tym z zaburzeniami ze spektrum autyzmu. Coraz więcej dowodów wskazuje na to, że dysfunkcja receptorów NMDA (ang. N-methyl-D-aspartate receptor; NMDAR) w synapsach pobudzających może być związana z rozwojem ASD (4). Warianty genetyczne łączone z predyspozycją do rozwoju autyzmu są związane z  genami kodującymi podjednostki NMDAR. Dodatkowo, badania u ludzi i na modelach zwierzęcych wskazują na terapeutyczny potencjał farmakologicznego korygowania zaburzeń funkcjonowania NMDAR (wzmacnianie lub hamowanie jego funkcji).

Autyzm i przeciwciała anty-NMDAR

Nieprawidłowości i zaburzenia równowagi w neuronalnych synapsach pobudzających i hamujących są związane z różnymi zaburzeniami neuropsychiatrycznymi, w tym z zaburzeniami ze spektrum autyzmu. Coraz więcej dowodów wskazuje na to, że dysfunkcja receptorów NMDA (ang. N-methyl-D-aspartate receptor, NMDAR) w synapsach pobudzających może być powiązana z rozwojem ASD [4]. Warianty genetyczne łączone z predyspozycją do rozwoju autyzmu są związane z genami kodującymi podjednostki NMDAR. Ponadto badania przeprowadzone na ludziach i na modelach zwierzęcych wskazują na terapeutyczny potencjał farmakologicznego korygowania zaburzeń funkcjonowania NMDAR (wzmacnianie lub hamowanie jego funkcji).

W piśmiennictwie fachowym przedstawiono również przypadki pacjentów, początkowo z rozpoznaniem autyzmu, u których przyczyną objawów było występowanie przeciwciał anty-NMDAR. Obecność tych przeciwciał obserwuje się przede wszystkim u osób z autoimmunologicznym zapaleniem mózgu związanym z przeciwciałami anty-NMDAR. Schorzenie to, należące do neurologicznych zespołów paranowotworowych, może naśladować regres typowy dla autyzmu [5].

Szczególnie w początkowej fazie choroby objawy prodromalne, takie jak utrata zdolności do komunikacji, mutyzm (brak lub ograniczenie mówienia), problemy w kontaktach społecznych, zahamowanie rozwoju u dzieci poniżej trzeciego roku życia, mogą nasuwać takie podejrzenie. Poza tym u pacjentów z autoimmunologicznym zapaleniem mózgu związanym z obecnością przeciwciał anty-NMDAR obserwuje się ruchy mimowolne. Nietypowe dla autyzmu objawy mogą sugerować alternatywną diagnozę i uzasadniają dalsze badania w celu wykluczenia zarówno przyczyn wrodzonych, jak i nabytych. Cechy takiego atypowego autyzmu obejmują poważne trudności w uczeniu się, wczesny atak epileptyczny lub powiązane zaburzenia ruchowe. Początek objawów w nietypowym dla autyzmu wieku lub jego nagły ostry atak również mogą wskazywać na inną niż autyzm chorobę.

Badanie przeciwciał anty-NMDAR

Podsumowując: badanie przeciwciał anty-NMDAR powinno być wykonane w przypadkach regresji umiejętności społecznych i komunikacyjnych z dodatkowymi objawami neurologicznymi, takimi jak zaburzenia ruchowe czy drgawki. Susannah Cahalan, autorka znanej książki „Umysł w ogniu”, pisze:

„Wiele dzieci z ostatecznie zdiagnozowanym autoimmunologicznym zapaleniem mózgu z przeciwciałami anty-NMDAR zostało początkowo uznanych za autystyczne. U ilu z nich diagnostyka autoimmunologiczna nie była możliwa do wykonania?” [6].

Inaczej niż w przypadku autyzmu, wczesne rozpoznanie i leczenie autoimmunologicznego zapalenia mózgu związanego z przeciwciałami anty-NMDAR wiąże się z dużo lepszym rokowaniem dla pacjenta.

* Międzynarodowa Statystyczna Klasyfikacja Chorób i Problemów Zdrowotnych ICD-10 (ang. International Statistical Classification of Diseases and Related Health Problems) – międzynarodowy system diagnozy nozologicznej.

** DSM-IV (ang. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders) – klasyfikacja zaburzeń psychicznych Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego.

Opracowano na podstawie:

  1. http://www.forumneurologiczne.pl/artykul/zaburzenia-ze-spektrum-autyzmu/4402/2
  2. Goines P., Van de Water J., The immune system’s role in the biology of autism, Current opinion in neurology 23.2 (2010): 111.
  3. Mostafa G.A., Yousef Al-Ayadhi L., The relationship between the increased frequency of serum antineuronal antibodies and the severity of autism in children, European journal of paediatric neurology 16.5 (2012): 464–468.
  4. Lee, Eun-Jae, Su Yeon Choi, and Eunjoon Kim, NMDA receptor dysfunction in autism spectrum disorders,  Current opinion in pharmacology 20 (2015): 8–13.
  5. Hacohen, Yael, et al., N‐methyl‐d‐aspartate (NMDA) receptor antibodies encephalitis mimicking an autistic regression, Developmental Medicine & Child Neurology 58.10 (2016): 1092–1094.
  6. Cahalan S., Brain on fire: my month of madness, Simon and Schuster, 2013.