Zakażenie kobiety ludzkim wirusem niedoboru odporności (human immunodeficiency virus, HIV) z pewnością niesie ryzyko zakażenia jej przyszłego dziecka. Wirus może zostać przeniesiony na dziecko w czasie ciąży lub porodu, ale dzięki świadomości własnego zakażenia i podjęciu odpowiedniej profilaktyki możliwe jest znaczne zmniejszenie tego ryzyka i urodzenie zdrowego dziecka.
Wirus HIV w ciąży – jak może przenieść się na dziecko
Niestety przeniesienie zakażenia HIV z matki na dziecko jest najczęstszą przyczyną zakażeń HIV u dzieci na świecie [1]. Podczas ciąży może bowiem dojść do wewnątrzmacicznego (przez łożysko) zakażenia płodu. Największe ryzyko występuje po 20. tygodniu ciąży.
Do zakażenia dziecka przez matkę wirusem HIV może dojść również:
- w okresie okołoporodowym – to właśnie wtedy najczęściej następuje transmisja wirusa z matki na dziecko
- podczas karmienia piersią
Badania na HIV w ciąży
Świadomość zakażenia HIV i pozostawanie w czasie ciąży pod opieką ginekologa-położnika i lekarza specjalisty zajmującego się terapią osób zakażonych HIV daje ogromną szansę, by dziecko urodziło się zdrowe.
Z tego powodu zarówno Rekomendacje Zespołu Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego, jak i Rozporządzenie Ministra Zdrowia w sprawie standardu organizacyjnego opieki okołoporodowej zalecają wszystkim kobietom ciężarnym badanie w kierunku HIV do 10. tygodnia ciąży (lub podczas pierwszej wizyty u ginekologa-położnika) [1, 2]. Ciężarnym z ujemnym wynikiem badania w pierwszym trymestrze należy zaproponować powtórne badanie w trzecim trymestrze ciąży (33.–37. tydzień).
Kobietom ciężarnym, u których wynik testu jest pozytywny, należy zapewnić specjalistyczną, multidyscyplinarną opiekę (ginekolog-położnik, specjalista chorób zakaźnych, zajmujący się terapią osób żyjących z HIV, pediatra) podczas ciąży i porodu.
Zmniejszenie ryzyka zakażenia dziecka wirusem HIV w ciąży i okresie okołoporodowym
Ryzyko zakażenia dziecka można zmniejszyć poprzez:
- przyjmowanie leków antyretrowirusowych w czasie ciąży i porodu
- sposób rozwiązania ciąży (cesarskie cięcie)
- karmienie dziecka pokarmem sztucznym
Odpowiednie metody zapobiegawcze pozwalają zmniejszyć ryzyko transmisji wirusa na dziecko do poziomu poniżej 1% [1]. Niestety w Polsce nadal zdarzają się przypadki rozpoznania zakażenia HIV u kobiet dopiero po rozpoznaniu zakażenia HIV lub rozwiniętego AIDS u ich dzieci.
Leczenie a wirus HIV w ciąży
W przypadku dodatniego wyniku badania w kierunku HIV należy rozpocząć leczenie antyretrowirusowe (lub kontynuować, jeśli kobieta jeszcze przed zajściem w ciążę wiedziała, że jest zakażona). Decyzję o momencie rozpoczęcia terapii antyretrowirusowej oraz sposobie jej stosowania i monitorowania podczas ciąży podejmuje lekarz chorób zakaźnych, specjalizujący się w leczeniu osób żyjących z HIV, na podstawie rekomendacji Polskiego Towarzystwa Naukowego AIDS [1]. Leczenie jest kontynuowane podczas porodu.
Poród a HIV
Zgodnie z zaleceniami planowe cięcie cesarskie w 38. tygodniu ciąży należy wykonać u wszystkich kobiet zakażonych HIV, otrzymujących kombinowaną terapię antywirusową, u których stwierdza się wykrywalny poziom wiremii (namnażania się wirusa) podczas ostatniego badania przed porodem.
Poród naturalny u kobiet zakażonych HIV powinien być zalecany tylko w przypadku, gdy przyszła mama otrzymywała tzw. skojarzoną terapię antyretrowirusową podczas ciąży i poziom namnażania się wirusa jest niewykrywalny oraz nie ma głębokiego niedoboru odporności.
Okres poporodowy a HIV
Należy dołożyć wszelkich starań, aby jak najwcześniej po porodzie rozpocząć podawanie dziecku leków antyretrowirusowych. Obowiązuje zakaz karmienia piersią przez matki zakażone HIV.
Opracowano na podstawie:
- Rekomendacje Zespołu Ekspertów Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego w zakresie zapobiegania perinatalnej transmisji HIV z dnia 24.10.2008 r.
- Rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 16.08.2018 r. w sprawie standardu organizacyjnego opieki okołoporodowej.
