Cytomegalia w ciąży jest szczególnie niebezpieczna. Infekcja u matki wirusem cytomegalii (ang. cytomegalovirus, CMV) może prowadzić do przeniesienia zakażenia na płód – tzw. zakażenie wewnątrzmaciczne, wrodzone. Zakażenie CMV jest najczęstszym wirusowym zakażeniem wrodzonym; szacuje się, że dotyczy ono 0,5–2% noworodków. Jest również główną przyczyną niedosłuchu o podłożu niegenetycznym oraz ważnym czynnikiem uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego (1, 2, 3). Skoro zakażenie CMV jest tak niebezpieczne dla przyszłej mamy, jakie badania należy wykonać przy podejrzeniu tej infekcji?
Cytomegalia – infekcja CMV
Zakażenie CMV jest częstą infekcją, którą zwykle łagodnie (lub nawet bezobjawowo) przechodzi się w dzieciństwie. Po pierwszym zakażeniu w życiu (tzw. zakażenie pierwotne) wirus przechodzi w stan uśpiony, jednakże może dochodzić do nawrotów infekcji (jak w przypadku opryszczki). Jednak już w trakcie pierwotnej infekcji, układ immunologiczny (odpornościowy) produkuje specjalne białka – przeciwciała, które nawet po wyleczeniu krążą we krwi pacjenta przez wiele lat (a nawet do końca życia).
Cytomegalia w ciąży
Największe zagrożenie dla płodu istnieje, gdy do infekcji u matki dojdzie po raz pierwszy na wczesnych etapach ciąży. Pierwotne zakażenie ciężarnej jest związane z najwyższym ryzykiem przeniesienia wirusa (30–40% przypadków) i objawowego zakażenia płodu (25% przypadków) (4, 5, 6). U ciężarnych z wtórnym zakażeniem CMV ryzyko transmisji wirusa jest niskie (1–3% przypadków) i rzadko prowadzi do uszkodzenia płodu (10% przypadków) (7). Dla lekarza będzie zatem istotne, czy pacjentka przechodziła cytomegalię przed ciążą czy nie. Obecnie w Polsce nie prowadzi się rutynowej diagnostyki ciężarnych w kierunku zakażenia CMV, jednak lekarz może poprosić Cię o wykonanie badań w kierunku obecności przeciwciał anty-CMV. Należy podkreślić, że obecność swoistych przeciwciał anty-CMV w klasie IgG przed ciążą lub na początku ciąży nie wyklucza ryzyka zakażenia płodu w przypadku nawrotu infekcji, ale znacznie zmniejsza ryzyko przeniesienia infekcji na płód i zagrożenia dla Twojego dziecka.
Co jednak w przypadku gdy lekarz podejrzewa już trwającą infekcję? Jakie badania należy zastosować w celu potwierdzenia lub wykluczenia świeżego zakażenia?
Badania na cytomegalię
Diagnostyka zakażeń CMV polega na identyfikacji we krwi pacjentki obecności przeciwciał specyficznych wobec cząstek wirusa. Analizę wykonuje się w dwóch klasach przeciwciał: IgM i IgG. Trudnością w odróżnianiu infekcji świeżych i dawno przebytych jest to, że we krwi większości z nas krążą przeciwciała anty-CMV (ze względu na przebytą infekcję w dzieciństwie). Zadaniem lekarza prowadzącego jest analiza otrzymanych kombinacji wyników i określenie, czy obecne przeciwciała są związane z trwającym czy przebytym zakażeniem.
IgM pozytywne lub IgM i IgG pozytywne
Obecność przeciwciał klasy IgM (szczególnie przy braku przeciwciał IgG) zazwyczaj wskazuje na świeże zakażenie CMV. Ważne jest by przeprowadzony test wykrywał przeciwciała typowe tylko dla CMV. Niektóre testy mogą dawać niejasne wyniki, ponieważ wykrywają przeciwciała występujące w infekcjach wirusami podobnymi do CMV (spokrewnionymi z CMV, jak wirus opryszczki czy Epsteina-Barr). Testem umożliwiającym precyzyjną diagnostykę jest np. test ELISA anty-p52 CMV. Umożliwia on wykrywanie przeciwciał klasy IgM przeciwko białku p52 wirusa, które są wysoce charakterystyczne dla świeżych infekcji CMV.
Nie można jednak wykluczyć sytuacji, w której przeciwciała IgM są obecne z innych powodów. U niektórych osób występują tzw. przetrwałe przeciwciała klasy IgM. Oznacza to, że mimo iż infekcja miała miejsce dawno temu, są one wciąż produkowane przez układ immunologiczny. W takiej sytuacji konieczne będą dodatkowe badania.
IgG pozytywne
Obecność przeciwciał klasy IgG (szczególnie przy braku IgM) wskazuje na przebyte zakażenie CMV. Jednakże czujność powinny budzić bardzo wysokie wyniki lub znaczący wzrost poziomu przeciwciał klasy IgG (min. 4-krotny) pomiędzy dwoma badaniami – może to świadczyć o aktywnym zakażeniu. W przypadku wątpliwości dotyczących znaczenia klinicznego zidentyfikowanych przeciwciał pomocne jest również wykonanie badania w kierunku awidności przeciwciał klasy IgG. Jeśli wykrywalne są przeciwciała o wysokiej awidności (wysokoawidne), można podejrzewać infekcję przebytą w przeszłości.
Pamiętaj! Każdy wynik powinien interpretować lekarz, który uwzględni dane z wywiadu, objawy kliniczne oraz badania laboratoryjne.
Opracowano na podstawie:
- Boppana S.B., Fowler K.B., Vaid Y., Hedlung G., Stagno S., Britt W.J. et al., Neuroradiographic findings in newborn period and long-time outcome in children with symptomatic congenital cytomegalovirus infection, Pediatrics 1997; 99: 409–14.
- Yamamoto A.Y., Mussi-Pinhata M.M., Issac Mde L., Amaral F.R., Carvalheiro C.G., Aragon D.C. et al., Congenital cytomegalovirus infection as a cause of sensorineural hearing loss in a highly immune population, Pediatr Infect Dis J 2011; 30: 1043–6.
- Morton C.C., Newborn heating screening – a silent revotution, N Engl J Med 2006; 354: 2151–2164.
- Enders G., Daiminger A., Bäder U., Exler S., Enders M., Intrauterine transmission and clinical outcome of 248 pregnancies with primary cytomegalovirus infection in relation to gestational age, J Clin Virol 2011; 52: 244–246.
- Evansa C., Brooksb A., Anumbac D., Razaa M., Dilemmas regarding the use of CMV-specific immunoglobulin in pregnancy, J Clin Virol 2013; 57: 95–97.
- Manicklal S., Emery V.C., Lazzarotto T., Boppana S.B., Gupta R.K., The “Silent” Global Burden of Congenital Cytomegalovirus, Clin Microbiol Rev. 2013 Jan; 26 (1) :86-102. doi: 10.1128/CMR.00062-12.
- Joseph A., Mahida N., Irving W., Soo S., Congenital cytomegalovirus infection, Paediatrics and Child Health 2013; 24: 255–259.