Wirus zika: zakażenie i objawy
Wirus Zika (ZIKV), należący do rodziny wirusów Flaviviridae, został po raz pierwszy wyizolowany w lesie Zika w Ugandzie w 1947 r., gdzie zajmowano się małpami. Pierwsza spekulacja była zresztą właśnie taka, że jest to wirus atakujący tylko małpy. Przed rokiem 2007 infekcje ZIKV u ludzi zgłaszano tylko w Afryce i Azji, a potwierdzone przypadki były rzadkie. Obserwowane zachorowania charakteryzowały się bezobjawowym lub łagodnym (wysypka, gorączka, bóle głowy, bóle stawów i zapalenie spojówek) przebiegiem. Kiedy ZIKV został po raz pierwszy wykryty w Brazylii na początku 2015 roku, było to ogromnym zaskoczeniem, ponieważ wirus ten nie był wcześniej odnotowywany na półkuli zachodniej. Wstępne raporty przypadków zachorowań w Brazylii również wskazywały na łagodny przebieg infekcji ZIKV. Zmieniło się to na jesieni 2015 r., kiedy lekarze w północno-wschodnich stanach Brazylii odnotowali gwałtowny wzrost liczby przypadków małogłowia i innych wad wrodzonych u dzieci, które zbiegły się z rozprzestrzenianiem ZIKV w tym regionie. W Brazylii, jednocześnie z wystąpieniem epidemii wywołanej przez ZIKV, około 20-krotnie zwiększyła się liczba noworodków z małogłowiem. Aktualnie najwięcej przypadków małogłowia zanotowano w Brazylii (>2000) oraz w Kolumbii (ok. 50). Okazało się, że ZIKV jest wirusem teratogennym, który stał się ważną przyczyną zakażeń matczyno-płodowych.
Wirus zika w ciąży
Obecnie wiadomo już, że w przypadku kobiet w ciąży infekcja ZIKV jest bardzo niebezpieczna. Głównym objawem wrodzonego zakażenia ZIKV jest małogłowie u dziecka. Małogłowie jest ciężką wadą rozwojową charakteryzującą się nienaturalnie małymi wymiarami czaszki i często towarzyszą jej opóźnienia funkcji poznawczych. ZIKV jest wirusem neurotropowym, który często u płodów (ok. 50%) wywołuje brain disruption sequence – „ciąg zaburzeń związanych z mózgiem”, czyli nieprawidłowości, które występują w typowej kolejności. W następstwie zaburzeń rozwoju i zaniku mózgu w II i III trymestrze dochodzi do dużego zmniejszenia się objętości mózgu, ciśnienia wewnątrzczaszkowego i zapadnięcia się już rozwiniętej czaszki z zachodzeniem na siebie kości pokrywy (czołowych i ciemieniowych).
Wirus zika: nowy patogen z grupy TORCH?
Zakażenia ZIKV u kobiet w ciąży są również związane z innymi nieprawidłowościami w rozwoju płodu, takimi jak niewydolność łożyska i ograniczenie wzrostu płodu, zaburzenia widzenia, zaburzenia ośrodkowego układu nerwowego, a nawet poronienie. Te zaburzenia, razem z małogłowiem, zostały nazwane ” zespołem wrodzonym Zika”, w nawiązaniu do „zespołu TORCH” czyli zaburzeń wynikających z wrodzonych infekcji spowodowanych przez patogeny „TORCH”. Akronim ten jest szeroko stosowany w klinice i oznacza zakażenia pierwotniakiem Toxoplasma gondii, wirusem różyczki, wirusem cytomegalii (CMV), wirusem opryszczki pospolitej (HSV) i inne zakażenia niebezpieczne dla rozwoju płodu. Największe ryzyko niesie zakażenie ZIKV w pierwszym trymestrze ciąży. Znamienne jest jednak, iż ZIKV może indukować uszkodzenia płodu nawet w przypadku infekcji a późniejszych etapach ciąży.
Wirus zika: jak się chronić?
Zakażenie ZIKV należy do chorób tropikalnych, które rozprzestrzeniane są przez komary z rodzaju Aedes. Światowa Organizacja Zdrowia zaleca ciężarnym (niezależnie od trymestru) oraz kobietom, które planują ciążę, unikanie podróży do krajów endemicznych dla ZIKV. Kobiety w ciąży przebywające w krajach endemicznych występowania ZIKV wymagają wzmożonej czujności położniczej, w tym obserwacji w badaniach ultrasonograficznych. Wirus ten może być również przenoszony drogą płciową. Jeśli partner jest lub był zakażony ZIKV albo podróżował do miejsc, w których rozprzestrzenia się ten wirus, zaleca się używanie prezerwatywy przez okres od 8 tygodni do 6 miesięcy.
Opracowano na podstawie:
- Coyne C.B., Lazear H.M., Zika virus – reigniting the TORCH, Nature Reviews Microbiology 14.11 (2016): 707.
- https://euroimmun.pl/blog/zika-moda-realne-zagrozenie/
- Interim guidance on pregnancy management in the context of Zika virus, WHO 2016 May 13.