Metabolizm kofeiny

Kofeina jest substancją stymulującą dostarczaną do organizmu wraz z pożywieniem. Jej dostępność biologiczna przekracza 90%, a efekty występują po około godzinie, osiągając szczyt między 3. a 4. godziną od spożycia. Eliminacja kofeiny z organizmu zależy od wieku, stanu zdrowia, nałogów, diety oraz uwarunkowań genetycznych (odpowiedzialny jest gen CYP1A2).

Źródła kofeiny w diecie

Najpopularniejszymi źródłami kofeiny są:

• kawa
• herbata
• kakao (w mniejszym stopniu)

Zawartość kofeiny w kawie zależy od gatunku kawowca, stopnia palenia ziaren oraz sposobu przygotowania napoju. Ziarna kawy mocno spiekane zawierają mniej kofeiny niż te krócej palone. W herbacie zawartość kofeiny jest wyższa niż w kawie, jednak ze względu na krótszy czas parzenia, kofeina przechodzi do napoju w mniejszych ilościach.

Kofeina występuje także w:

• napojach energetycznych (powyżej 80 mg kofeiny)
• napojach typu cola (10–50 mg kofeiny)
• czekoladzie
• cukierkach
• niektórych lekach

Należy kontrolować ilość spożywanej kofeiny z różnych źródeł. Dzienna dawka nie powinna przekraczać 600 mg. Kofeina zwiększa wydzielanie moczu i może powodować odwodnienie, dlatego na każdą porcję kofeinowego napoju warto wypić co najmniej 0,5 litra wody.

Wpływ kofeiny na organizm

Kofeina jest substancją stymulującą, działającą głównie na ośrodkowy układ nerwowy. Wśród korzyści spożywania umiarkowanej ilości kofeiny wymienia się:

• zmniejszenie uczucia zmęczenia
• poprawę nastroju
• zwiększenie zdolności koncentracji i funkcji poznawczych
• poprawę wydolności fizycznej w ćwiczeniach siłowych i wytrzymałościowych

Długotrwały brak snu może ograniczać pozytywne działanie kofeiny, prowadząc do drażliwości i zaburzeń koncentracji. U osób regularnie spożywających kofeinę pojawia się tolerancja na jej działanie. Dlatego właściwości pobudzające kofeiny są silniejsze u ludzi spożywających ją sporadycznie, a nie regularnie.

Do działań niepożądanych przy nadmiernym spożyciu kofeiny zalicza się:

• lęk, niepokój i zdenerwowanie
• pogorszenie nastroju i zmęczenie
• zmniejszenie wydolności organizmu
• drżenie rąk i nadpobudliwość
• zwiększone ryzyko chorób układu sercowo-naczyniowego
• hamowanie głodu
• słabą jakość snu lub problemy z bezsennością

Szybkość metabolizowania kofeiny – badanie genotypu CYP1A2

Metabolizm kofeiny jest uwarunkowany genetycznie. Odbywa się głównie w wątrobie i regulowany jest w 95% przez gen CYP1A2. Proces usuwania kofeiny z organizmu może zachodzić z różną szybkością zależną w dużej mierze od posiadanego genotypu CYP1A2, a także wieku, ciąży, palenia papierosów czy przyjmowanych leków. Badanie genotypu CYP1A2 pomaga określić zdolność pacjenta do metabolizowania kofeiny. Badanie zwykle wykonują osoby, które spożywają kofeinę w dużych ilościach lub odczuwają złe samopoczucie po jej konsumpcji.

U osoby, która szybko metabolizuje kofeinę, obserwuje się:

• krótszy efekt pobudzający kofeiny
• rzadsze negatywne skutki spożycia kofeiny, takie jak bóle głowy, nerwowość czy drażliwość
• obniżone ryzyko nadciśnienia tętniczego i zawału serca
• szybsze usuwanie z organizmu związków toksycznych i rakotwórczych
• częściej występujące zaburzenia snu, w tym problem z bezsennością związany z niższym stężeniem melatoniny

Osoby, które wolno metabolizują kofeinę:

• dłużej odczuwają efekt pobudzający kofeiny
• częściej skarżą się na negatywne skutki spożycia kofeiny, takie jak bóle głowy, nerwowość, drażliwość, drżenie rąk i bezsenność
• są narażone na wyższe ryzyko nadciśnienia tętniczego i zawału serca przy spożywaniu znacznych ilości kawy
• wolniej usuwają z organizmu związki toksyczne i rakotwórcze
• mogą mieć wysokie stężenie melatoniny, prowadzące do zaburzeń snu, takich jak uczucie senności i zmęczenia