Kobieta, która spodziewa się dziecka, oprócz szkodliwych czynników takich jak: palenie papierosów, picie alkoholu, używanie leków, niewłaściwe odżywianie, powinna zwrócić uwagę na zagrożenia w jej bezpośrednim otoczeniu. Mama w ciąży, która już wcześniej rodziła, jest narażona również na choroby, którymi może zarazić się od starszego dziecka.
Wśród chorób zakaźnych wieku dziecięcego, które stanowią zagrożenie dla kobiet w ciąży można wymienić:
- ospę wietrzną
- różyczkę
- rumień zakaźny
- cytomegalię
Ospa wietrzna
To jedna z tzw. chorób wieku dziecięcego. Wywołuje ją wirus varicella zoster (varicella zoster virus, VZV) i dotyka głównie niemowlęta oraz dzieci w wieku szkolnym. Zwykle ospa wietrzna u małych dzieci ma na ogół łagodny i samoograniczający się przebieg. Osoby dorosłe oraz młodzież chorują rzadziej, ale ospa w starszym wieku przebiega znacznie ciężej. Zakażenie u osób dorosłych może być powikłane zapaleniem płuc i mózgu. Największe zagrożenie niesie z sobą zachorowanie na ospę wietrzną przez kobietę w ciąży.
Ospa wietrzna – objawy
Ospą można zarazić się poprzez bezpośredni kontakt z osobą chorą, drogą kropelkową, przez spojówki lub błonę śluzową nosa i ust. Okres wylęgania się wirusa, to 1-2 dni przed wystąpieniem wysypki do czasu przyschnięcia ostatnich strupków. Ryzyko zarażenia się wirusem jest większe, w kontakcie z chorym ,,twarzą w twarz”.
Ospa wietrzna, w pierwszym etapie choroby, objawia się następującymi symptomami:
- gorączka
- apatia
- brak apetytu
- bóle głowy
Najbardziej charakterystycznym objawem ospy jest wysypka, która przybiera formę, najpierw pęcherzyków, później krostek, a na końcu strupków. Zmiany te znajdują się zwykle na twarzy, tułowiu, kończynach, a także (bardzo często) na owłosionej skórze głowy. Zmianom skórnym towarzyszy silne swędzenie.
Ospa wietrzna w ciąży
U kobiet ciężarnych ospa przebiega ciężej niż u dzieci i istnieje ryzyko przeniesienia wirusa ospy na płód (przez łożysko). Ryzyko wad wrodzonych związane jest z ekspozycją na wirusa w pierwszych 20. tygodniach ciąży. Mówimy wtedy o ospie wrodzonej u dziecka.
Wśród objawów zakażenia płodów wirusem VZV (ospy wrodzonej) stwierdzić można:
- zmiany bliznowate skóry
- niewystarczające wykształcenie kończyn
- uszkodzenie siatkówki oka
- małogłowie
- zaburzeniami neurologiczne
Jeśli kobieta zarazi się ospą w okresie okołoporodowym, istnieje nawet zagrożenie życia noworodka, gdyż dziecko w łonie matki nie jest odporne (nie ma przeciwciał przeciwko wirusowi ospy). Zakażenie VZV w okresie okołoporodowym nazywamy ospą noworodkową.
Ospa wietrzna – leczenie w ciąży
Jeśli kobieta w ciąży nie wie (lub nie pamięta), czy chorowała na ospę wietrzną w przeszłości lub czy była szczepiona, powinna sprawdzić poziom swojej odporności (tzw. status immunologiczny). W przypadku jeśli badania wykażą brak odporności a dojedzie do kontaktu z osobą chorą, istnieje ryzyko zakażenia. W tym wypadku konieczny jest natychmiastowy kontakt z lekarzem.
W sytuacji, gdy kobieta w ciąży podejrzewa, że mogła się zarazić ospą, krótko po ekspozycji na wirusa (w ciągu 96 godzin) należy podać domięśniowo immunoglobulinę VZIG [1]. Immunoglobulina działa przeciw wirusowi ospy i chroni przed jej ciężkimi objawami. Podanie immunoglobuliny nie daje jednak pełnej gwarancji, że kobieta nie zachoruje.
Jeśli kobieta w ciąży zachoruje na ospę wietrzną, podaje się lek przeciwwirusowy – acyklowir. Doustna terapia acyklowirem wydaje się bezpieczna w ciąży i możną ją stosować w przypadku objawowej infekcji [2].
Ospa wietrzna – jak sprawdzić odporność
Trwałą odporność przeciwko ospie daje ,,przechorowanie” jej w dzieciństwie. W tej sytuacji w organizmie matki powstają przeciwciała (białka produkowane przez układ immunologiczny), które chronią dziecko przed chorobą. Zdarzają się sytuacje, że kobieta spodziewająca się dziecka ma kontakt z osobą chorą na ospę i nie chorowała na nią w dzieciństwie. Jeśli wcześniej zaszczepiła się na tą chorobę (przyjęła 2 dawki szczepionki) – nie zachoruje.
Jeśli kobieta w ciąży nie wie (lub nie pamięta) czy chorowała na ospę wietrzną w przeszłości; lub czy była szczepiona, powinna sprawdzić poziom swojej odporności (tzw. status immunologiczny). W tym celu należy wykonać badanie w kierunku obecności przeciwciał związanych z ospą. W momencie, gdy kobieta planuje ciążę warto, aby na 3 miesiące przed podjęciem starań o dziecko zaszczepiła się przeciwko ospie wietrznej.
Opracowano na podstawie:
- Bręborowicz H.G. et al., Ciąża wysokiego ryzyka, wydanie III, Ośrodek Wydawnictw Naukowych, Poznań 2010.
- Kesson A.M., Grimwood K., Burgess M.A. i wsp., Acyclovir for the prevention and treatement of varicella zoster in children, adolescents and pregnancy, J. Paediatr. Child. Health. 1996; 32: 211–217.