Kleszcze kojarzone są głównie z zakażeniami bakterią Borrelia, należy jednak pamiętać, że nie są to jedyne patogeny przenoszone przez te pajęczaki. Kleszcze są również wektorami innych gatunków bakterii, wirusów, grzybów, nicieni oraz pierwotniaków, w tym piroplazm.
Choroby przenoszone przez kleszcze można podzielić na:
KZM jest wirusową chorobą ośrodkowego układu nerwowego, wywoływaną przez wirusa kleszczowego zapalenia mózgu, która może prowadzić do zapalenia mózgu. Rezerwuarem wirusa KZM w przyrodzie są dzikie zwierzęta – głównie myszy, krety, jeże, wiewiórki, lisy, zające, dziki, sarny i jelenie. Należą też do nich zwierzęta gospodarskie i domowe, takie jak krowy, konie, kozy, owce i psy. Dla zwierząt wirus nie jest chorobotwórczy. Wektorem wirusa KZM jest kleszcz, który raz zakażony pozostaje nosicielem do końca swojego życia. Do zakażenia człowieka wirusem KZM dochodzi po ukłuciu przez zakażonego kleszcza lub po spożyciu niepasteryzowanych produktów mlecznych z obecnością wirusa.
KZM cechuje dwufazowy przebieg choroby. Początkowo (faza pierwsza – wiremii) objawy KZM mogą przypominać grypę – obejmować gorączkę, bóle głowy, mięśni, nudności i wymioty. U około 30% chorych po krótkim okresie bezobjawowym rozwija się druga faza choroby – neurologiczna, związana z przeniknięciem wirusa do ośrodkowego układu nerwowego (OUN), gdzie wywołuje on ostry stan zapalny i może prowadzić do m.in. zapalenia mózgu czy zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych. U około 2% chorych z objawami neurologicznymi dochodzi do zgonu. Wyzdrowienie pozostałych 98% nie zawsze jest całkowite.
W przypadku KZM istnieje skuteczna szczepionka, która chroni przed zakażeniem i ciężkim przebiegiem choroby.
Anaplazmoza, a właściwie anaplazmoza granulocytarna, to ogólnoustrojowa choroba odkleszczowa wywoływana przez bakterie Anaplasma phagocytophilum, które są wewnątrzkomórkowymi drobnoustrojami chorobotwórczymi atakującymi krwinki białe, głównie granulocyty wielojądrzaste. Na anaplazmozę chorują ludzie i liczne gatunki zwierząt (m.in. owce, konie i psy). Objawy mogą obejmować gorączkę, bóle mięśni i stawów, bóle głowy oraz ogólne osłabienie. W większości przypadków anaplazmoza ma przebieg bezobjawowy lub łagodny i samoograniczający się. Ciężki przebieg choroby jest rzadkością, jednakże anaplazmoza może przebiegać jako sepsa z zaburzeniami czynności narządów.
Nazywana również piroplazmozą, babeszjoza jest chorobą odkleszczową wywoływaną przez pierwotniaki z rodzaju Babesia, stanowiące grupę ponad 100 gatunków pasożytów wewnątrzkrwinkowych, a w szczególności wewnątrzerytrocytarnych. Znana jest głównie jako choroba atakująca psy, ale w ostatnich latach zachorowalność wśród ludzi znacznie wzrosła. Pierwotniak dostaje się do krwiobiegu człowieka wraz ze śliną kleszcza. Atakuje krwinki czerwone, namnaża się w ich wnętrzu, a następnie doprowadza do ich rozpadu (hemolizy).
Objawy obejmują uczucie zmęczenia i ogólnego osłabienia, bóle w stawach i kościach, bóle mięśni, gorączkę, dreszcze oraz nadmierne pocenie się. Mogą pojawić się również bóle głowy, kaszel, utrata apetytu, nudności lub problemy z trawieniem. W badaniu fizykalnym zwraca uwagę przyspieszona czynność serca, powiększona wątroba i śledziona oraz zaczerwieniona śluzówka gardła. W ciężkiej postaci babeszjozy może wystąpić niewydolność nerek i wątroby, zastoinowa niewydolność krążenia, zawał serca i pęknięcie śledziony. U pacjentów z ciężkim przebiegiem choroby często obserwuje się również ciężką niedokrwistość i żółtaczkę
Tularemia to bakteryjna choroba przenoszona przez kleszcze. Głównym źródłem zakażenia są zwierzęta, takie jak zające, dzikie króliki i gryzonie oraz ptaki – stąd inne nazwy tularemii: dżuma gryzoni, choroba zajęcza lub królicza gorączka. Do zakażenia może dojść na skutek bezpośredniego kontaktu z zakażonym zwierzęciem, drogą pokarmową (spożycie zakażonej żywności/wody) lub za pośrednictwem wektora zakażenia, jakim jest kleszcz. Warto jednak zaznaczyć, że samo ukłucie kleszcza nie prowadzi do transmisji tych bakterii, ponieważ nie są one obecne w jego gruczołach ślinowych. Do zakażenia może dojść dopiero w wyniku wtarcia w skórę rozgniecionego kleszcza lub jego odchodów.
Typowa postać tularemii charakteryzuje się nagłym początkiem choroby w postaci silnych dreszczy, bóli mięśni i głowy, wysokiej temperatury, ogólnego rozbicia i braku apetytu. Niekiedy początek choroby może być bardzo łagodny lub nawet bezobjawowy. W miejscu wniknięcia drobnoustrojów dochodzi do ich namnożenia i powstawania wykwitów (owrzodzeń). Następnie bakterie mogą przedostawać się do najbliższych węzłów chłonnych, a stamtąd wraz z limfą transportowane są do różnych narządów.