Zmiany klimatyczne mają coraz większy wpływ na ludzkie zdrowie na całym świecie, przyczyniając się do rozprzestrzeniania chorób tropikalnych, takich jak malaria i denga. Wzrost globalnych temperatur i zmieniające się wzorce opadów tworzą dogodne warunki do rozmnażania się komarów, które przenoszą te choroby. W rezultacie regiony oddalone od stref tropikalnych i subtropikalnych stają się narażone na pojawienie się nowych epidemii. Choroby takie jak malaria, denga, czikungunia, Zika i leiszmanioza, wcześniej ograniczone do specyficznych regionów, zaczynają rozprzestrzeniać się na nowe obszary.
Zmiany klimatyczne a choroby tropikalne
Zmiany klimatyczne prowadzą do wzrostu średnich temperatur na całym świecie. W regionach tropikalnych i subtropikalnych zmianyte sprzyjają rozwojowi patogenów. Wysokie temperatury i wilgotność tworzą optymalne warunki dla rozwoju bakterii, wirusów oraz ich wektorów, takich jak kleszcze i komary, na przykład Aedes aegypti, który przenosi wirusy dengi, Ziki i czikungunii. Wzrost temperatury może wydłużyć sezon aktywności tych komarów i zwiększyć ich populację. Zmiany w poziomie wód gruntowych mogą z kolei zwiększyć liczbę miejsc, w których komary mogą składać jaja, a tym samym przyczyniać się do ich migracji na nowe obszary, które wcześniej były dla nich nieosiągalne.
Raport WHO i RLM
Organizacja Narodów Zjednoczonych (ONZ) zwróciła uwagę na istotne luki w wiedzy na temat wpływu zmian klimatycznych na rozprzestrzenianie się chorób tropikalnych, a raport Światowej Organizacji Zdrowia (ang. World Health Organization, WHO) opracowany we współpracy z organizacją Reaching the Last Mile (RLM) pokazał, jak rosnące temperatury i zmieniające się wzorce pogodowe zwiększają zasięg tych chorób, zwłaszcza w społecznościach najbardziej narażonych.
Raport opublikowany przez WHO obejmował artykuły naukowe z okresu od stycznia 2010 do października 2023, zawierające dane dotyczące obciążeń chorobowych na poziomie krajowym, dostępu do opieki zdrowotnej i wskaźników podatności na zmiany klimatyczne. Dyrektor Globalny Programu ds. zaniedbanych chorób tropikalnych (ang. neglected tropical diseases, NTD) w WHO, Ibrahima Socé Fall, podkreślił potrzebę bardziej kompleksowego i znormalizowanego postępowania w celu przewidywania i łagodzenia skutków zmian klimatycznych dla zdrowia. „Ten ważny i aktualny przegląd ujawnia niepokojące trendy i jest wezwaniem do pilnego podjęcia działań. Transmisja malarii prawdopodobnie przesunie się zarówno w kierunku biegunów, jak i na większe wysokości. Również komary odpowiedzialne za przenoszenie dengi i czikungunii mają rozszerzać swój zasięg. Aby ochronić i wzmocnić osiągnięcia ostatnich dwóch dekad, musimy działać natychmiast” – powiedział Socé Fall.
Rozprzestrzenianie się chorób tropikalnych na nowe obszary oznacza również wzrost ryzyka dla osób, które nie mają dostępu do odpowiedniego leczenia i profilaktyki. W wielu regionach skuteczne zarządzanie i leczenie nowych przypadków utrudnia brak odpowiednich zasobów medycznych i systemów opieki zdrowotnej.
Jak temu przeciwdziałać?
W celu sprostania rosnącym zagrożeniom związanym z chorobami tropikalnymi konieczne są skoordynowane działania na poziomie lokalnym, krajowym i międzynarodowym. Systemy monitorowania i wczesnego ostrzegania są kluczowe w identyfikowaniu nowych ognisk chorób oraz prognozowaniu ryzyka ich wystąpienia. Nowoczesne technologie, takie jak satelity i modele prognozowania klimatycznego, mogą pomóc w przewidywaniu warunków sprzyjających rozprzestrzenianiu się chorób i we wczesnym wykrywaniu zagrożeń.
Niezbędna jest również edukacja społeczeństwa na temat profilaktyki i kontroli chorób tropikalnych. Kampanie informacyjne, szczepienia oraz środki ochrony osobistej, takie jak repelenty i moskitiery, mogą znacząco zmniejszyć ryzyko zakażeń. Kluczowe dla walki z rosnącym zagrożeniem jest również inwestowanie w badania nad nowymi metodami leczenia i szczepionkami.
Rządy i organizacje międzynarodowe powinny opracować strategie adaptacyjne, które uwzględniają zmieniające się warunki klimatyczne i ich wpływ na zdrowie publiczne. Integracja zdrowia publicznego z polityką klimatyczną oraz wspieranie działań mających na celu ograniczenie emisji gazów cieplarnianych mogą przyczynić się do zmniejszenia negatywnych skutków zmian klimatu.
Podsumowanie
Zmiany klimatu mają poważne konsekwencje dla zdrowia publicznego, w tym dla rozprzestrzeniania się chorób tropikalnych. Wzrost temperatury i zmiany w ekosystemach sprzyjają rozwojowi patogenów, co prowadzi do wzrostu ryzyka wystąpienia i intensywności epidemii. Konieczne jest wprowadzenie skutecznych systemów monitorowania, edukacji, prewencji oraz opracowanie polityk adaptacyjnych, aby przeciwdziałać tym zagrożeniom. Tylko zintegrowane i globalne działania mogą pomóc w ochronie zdrowia publicznego i minimalizowaniu negatywnych skutków zmian klimatu.
Opracowano na podstawie:
- https://news.un.org/en/story/2024/05/1150101 [dostęp: 04.09.2024].
- https://climate-adapt.eea.europa.eu/pl/observatory/policy-context/national-policy-analysis-2022 [dostęp: 04.09.2024].
- Dankers R. et al., Extreme Temperatures and Precipitation in Europe: Analysis of a High-Resolution Climate Change Scenario, European Communities, 2008.
