Przeciwciała antyneuralne to autoprzeciwciała skierowane przeciwko antygenom neuronów i komórek glejowych. Ich obecność jest związana z chorobami autoimmunizacyjnymi i może wskazywać na obecność neurologicznych zespołów paranowotworowych (NZP), czyli zaburzeń neurologicznych, które towarzyszą niektórym nowotworom, lecz nie wynikają bezpośrednio z nacieku czy ucisku nowotworowego. Przeciwciała te mogą być wykrywane we krwi lub płynie mózgowo-rdzeniowym pacjentów i są ważnym narzędziem diagnostycznym w identyfikacji niektórych chorób neurologicznych o podłożu autoimmunizacyjnym.
Przeciwciała antyneuralne mogą reagować z różnymi strukturami w komórkach układu nerwowego, np. z receptorami na powierzchni neuronów lub białkami wewnątrzkomórkowymi. Typy przeciwciał antyneuralnych dzielą się na dwie główne kategorie:
- Przeciwciała przeciwko antygenom wewnątrzkomórkowym – do nich należą przeciwciała anty-Hu, anty-Yo, anty-Ri, anty-Ma, anty-CV2. Są one często związane z obecnością nowotworów, takich jak drobnokomórkowy rak płuca, rak jajnika czy rak piersi.
- Przeciwciała przeciwko antygenom powierzchniowym neuronów – jak przeciwciała przeciwko receptorom NMDA, AMPA, GABA-B, które odpowiadają za autoimmunologiczne zapalenia mózgu (AZM) i inne zespoły neurologiczne, zarówno związane, jak i niezwiązane z nowotworami.
Z klinicznego punktu widzenia obecność przeciwciał antyneuralnych ma duże znaczenie, gdyż przyczyniają się one do rozwoju objawów, które mogą wyprzedzać symptomy typowe dla nowotoworu. W przypadku wykrycia przeciwciał antyneuralnych zaleca się monitorowanie pacjenta pod kątem nowotworów, nawet jeśli początkowo nie uda się wykryć choroby onkologicznej, ponieważ mogą one sygnalizować nowotwór rozwijający się w organizmie.
Co to są przeciwciała onkoneuronalne
W przeszłości uważano, że przeciwciała antyneuralne są niemal zawsze związane z rozwijającym się u pacjenta nowotworem. W związku z tym jeszcze do niedawna przeciwciała antyneuralne nazywano przeciwciałami „onkoneuronalnymi”. Okazuje się jednak, że w przypadku niektórych pacjentów, pomimo szczegółowej i długotrwałej diagnostyki onkologicznej, nie udaje się wykryć nowotworu. W związku z tym eksperci z dziedziny neurologii sugerują, by nie stosować terminu „przeciwciała onkoneuronalne”, który może być nieprawidłowo interpretowany.
Obecnie stosuje się podział na przeciwciała o niskim, średnim i wysokim ryzyku rozwoju nowotworu.
Znaczenie badania przeciwciał antyneuralnych
Testy na obecność przeciwciał antyneuralnych odgrywają istotną rolę w diagnostyce neurologicznej i pozwalają na wczesne wdrożenie prawidłowego leczenia. Może ono obejmować terapię immunosupresyjną, zmniejszającą aktywność układu immunologicznego, aby ograniczyć uszkodzenie neuronów.
O tym, jak powinna wyglądać diagnostyka przeciwciał w przypadku podejrzenia NZP, opowiada w wywiadzie pani dr hab. n. med. Iwona Kurkowska-Jastrzębska z Kliniki Neurologicznej w warszawskim Instytucie Psychiatrii i Neurologii.
Podsumowanie
Identyfikacja przeciwciał antyneuralnych pozwala na lepsze zrozumienie mechanizmów chorobowych oraz dostosowanie odpowiednich strategii terapeutycznych. W miarę postępu badań w tej dziedzinie rośnie liczba znanych przeciwciał antyneuralnych oraz ich potencjalnych zastosowań klinicznych.
Opracowano na podstawie:
