Leiszmanioza jest tropikalną chorobą pasożytniczą wywoływaną przez pierwotniaki z rodzaju Leishmania, które przenoszone są przez muchy piaskowe. Rozmieszczenie geograficzne gatunków pierwotniaków odpowiada za zróżnicowany obraz choroby. Wyróżnia się trzy postacie kliniczne: chorobę skórną, śluzówkowo-skórną i najbardziej niebezpieczną dla człowieka – trzewną. Według szacunków Światowej Organizacji Zdrowia (ang. World Health Organization, WHO) rocznie odnotowuje się od 700 tysięcy do 1 miliona nowych przypadków zachorowań. Choroba występuje głównie w regionach Ameryki Południowej, Afryki i Azji, a przypadki przywleczone są coraz częściej odnotowywane w Europie.
Pionierskie badania w kierunku szczepionki
Zespół naukowców z Uniwersytetu w York oraz Hull York Medical School dokonał przełomowego odkrycia, który opisano na łamach czasopisma „Nature Medicine”. Opracowali oni nową, bezpieczną i skuteczną metodę zakażania ochotników pasożytem wywołującym leiszmaniozę oraz monitorowania reakcji ich układu odpornościowego. Osiągnięcie to stanowi kluczowy krok w pracach nad rozwojem szczepionki i testowaniem nowych środków zapobiegających leiszmaniozie. Jak mówi kierowniczka badania, profesor Alison Layton z Centrum Badań nad Skórą w Hull York Medical School: „Badanie to dowodzi, że opracowany model infekcji jest bezpieczny i dobrze tolerowany przez uczestników. Jest przykładem naszego globalnego podejścia do zdrowia i ma potencjał, by wpłynąć na życie milionów ludzi na całym świecie”.
Model kontrolowanego zakażenia CHIM
Badanie z wykorzystaniem modelu kontrolowanego zakażenia (ang. controlled human infection model, CHIM) objęło 14 ochotników, którzy zostali poddani ekspozycji na muchówki zakażone gatunkiem pasożyta wywołującym jedną z łagodniejszych postaci leiszmaniozy skórnej. Celem była ocena skuteczności (wskaźnik zakażenia), bezpieczeństwa (brak zmian skórnych po 12 miesiącach) oraz analiza odpowiedzi immunologicznej. Naukowcy obserwowali rozwój zmiany skórnej w miejscu ugryzienia przez muchówkę, aby ocenić przebieg infekcji. Następnie zakażony obszar poddawali biopsji terapeutycznej w celu zbadania odpowiedzi immunologicznej oraz zatrzymania postępu zmiany. W badaniu zidentyfikowano rozmieszczenie komórek odpornościowych oraz ekspresję cytokin i chemokin w zmianach we wczesnym stadium choroby, co dostarczyło istotnych informacji do projektowania szczepionek. Odnotowano ogólny wskaźnik zakażenia na poziomie 64%, wzrastający do 82% wśród uczestników z potwierdzonymi ugryzieniami. Nie zaobserwowano żadnych poważnych skutków ubocznych, choć zgodnie z oczekiwaniami u uczestników występowały blizny. Model CHIM uznano za bezpieczny i dobrze tolerowany przez ochotników.
Podsumowanie
Przełomowy model badawczy umożliwia śledzenie przebiegu infekcji oraz reakcji immunologicznych organizmu w czasie rzeczywistym. Odzwierciedla on warunki naturalnej transmisji poprzez wykorzystanie much piaskowych, co czyni go bardziej miarodajnym w ocenie skuteczności szczepionek w porównaniu z wcześniejszymi modelami opartymi na inokulacji igłowej (metoda wprowadzania patogenów do organizmu).
Zdaniem naukowców zastosowanie tego modelu znacząco przyspieszy prace nad projektowaniem nowych szczepionek oraz pogłębi wiedzę o mechanizmach powstawania odporności na infekcje. Modele kontrolowanego zakażenia u ludzi były już wcześniej wykorzystywane przy opracowywaniu szczepionek przeciwko cholerze, malarii, grypie, dendze, a ostatnio także COVID-19. W przypadku leiszmaniozy potwierdzono, że model ten jest bezpieczny dla uczestników badań, co wskazuje na jego przydatność do oceny skuteczności szczepionek, terapii przed- i poekspozycyjnych, a także mechanizmów immunopatologii u ludzi.
Opracowano na podstawie:
- https://www.who.int/news-room/fact-sheets/detail/leishmaniasis [dostęp: 10.12.2024].
- Parkash V. et al., Safety and reactogenicity of a controlled human infection model of sand fly-transmitted cutaneous leishmaniasis, Nat Med. 2024 Nov; 30 (11): 3150–3162.
- https://www.news-medical.net/news/20240802/Pioneering-study-brings-leishmaniasis-vaccine-development-closer.aspx [dostęp: 10.12.2024].
