Osteoporoza jest przewlekłą chorobą metaboliczną kości, charakteryzującą się obniżoną gęstością mineralną i zaburzeniami w strukturze kości, które prowadzą do wzrostu ryzyka złamań, najczęściej w obrębie kręgosłupa, nadgarstków i bioder. Nazywana niekiedy „cichą epidemią”, osteoporoza jest powszechnym schorzeniem w populacji osób starszych, szczególnie często dotykającym kobiety po menopauzie, które są narażone na zwiększone ryzyko złamań.
W diagnostyce i monitorowaniu osteoporozy coraz częściej wykorzystywane są markery obrotu kostnego, które umożliwiają ścisłą kontrolę procesów związanych z przebudową kości. Proces ten obejmuje zarówno resorpcję, czyli rozpad starej tkanki kostnej, jak i formowanie nowych komórek budujących kości.
Rola markerów obrotu kostnego w diagnostyce osteoporozy
Markery obrotu kostnego to substancje biochemiczne, które odzwierciedlają tempo resorpcji oraz formowania kości. Wykorzystanie tych markerów w praktyce lekarskiej umożliwia monitorowanie intensywności procesów związanych z przebudową kości, co jest niezwykle istotne w diagnostyce osteoporozy. Badania na temat markerów obrotu kostnego wskazują, że badanie ich poziomu we krwi lub w moczu może pomóc w identyfikacji pacjentów z wysokim ryzykiem złamań oraz w ocenie skuteczności terapii.
Markery obrotu kostnego dzielą się na dwie główne grupy: markery resorpcji kości i markery formowania kości. Markery resorpcji kości odzwierciedlają proces rozpadu kości, podczas gdy markery formowania wskazują na intensywność tworzenia nowych elementów kostnych.
Do najczęściej stosowanych markerów resorpcji należą:
- CTx – ujęty w rekomendacjach referencyjny marker resorpcji kości. Jest produktem ubocznym rozpadu kolagenu typu 1, a jego wzrost obserwuje się w osteoporozie, osteopenii, chorobie Pageta, nadczynności tarczycy i przytarczyc.
- NTx – najbardziej czuły i najbardziej specyficzny marker metabolizmu tkanki kostnej. Jest produktem rozpadu kolagenu typu 1.
Natomiast do markerów formowania kości zalicza się:
- P1NP – jest białkiem uwalnianym podczas syntezy kolagenu. Stężenie P1NP odpowiada liczbie nowo powstałych cząsteczek kolagenu typu 1, opisując tym samym dynamikę procesu kościotworzenia. Marker ten został ujęty w rekomendacjach jako marker procesu kościotworzenia.
- P1CP – podobnie jak P1NP, jest to produkt rozpadu prokolagenu typu 1. Charakteryzuje go jednak krótki okres półtrwania (6–8 minut), co znacznie utrudnia wykonywanie testów laboratoryjnych. Ponadto wykazuje dużą zmienność dobową, osiągając najwyższe wartości w godzinach nocnych i najniższe w godzinach porannych.
Monitorowanie poziomów tych markerów pozwala na ocenę równowagi między procesami resorpcji i formowania kości, a także na wczesne wykrycie nieprawidłowości. U pacjentów z osteoporozą przeważa proces resorpcji, co skutkuje stopniowym zmniejszaniem gęstości kości i ich osłabieniem.
Proces resorpcji kości i markery obrotu kostnego
Resorpcja kości to naturalny proces, w którym stare komórki kostne są usuwane przez specjalistyczne komórki zwane osteoklastami. W przypadku osteoporozy proces ten jest przyspieszony, co prowadzi do utraty masy kostnej i osłabienia struktury kości. Jest to szczególnie niebezpieczne u osób starszych, ponieważ w późniejszym okresie życia organizm ma ograniczoną zdolność do odbudowy kości. Przewaga procesów resorpcji nad formowaniem nowych kości prowadzi do obniżenia gęstości mineralnej kości, co zwiększa ryzyko złamań.
Markery, takie jak CTx i NTx, pomagają w ocenie intensywności tego procesu. Wysokie stężenie tych markerów we krwi jest wskaźnikiem przyspieszonej resorpcji kości, co może być oznaką osteoporozy. Regularne monitorowanie poziomów markerów resorpcji w surowicy pozwala na ścisłą kontrolę tego procesu i dostosowanie leczenia do indywidualnych potrzeb pacjenta.
Przyszłość monitorowania osteoporozy: nowe markery i techniki
Chociaż obecnie dostępne markery obrotu kostnego stanowią ważne narzędzie diagnostyczne, to jednak badania nad nowymi markerami i technologiami diagnostycznymi są wciąż w fazie intensywnych poszukiwań. Dzięki tym nowym narzędziom lekarze będą mogli jeszcze lepiej dostosować leczenie do indywidualnych potrzeb pacjenta, co w dłuższej perspektywie może prowadzić do lepszych wyników terapeutycznych i poprawy jakości życia pacjentów.
Podsumowanie
Markery obrotu kostnego odgrywają kluczową rolę w diagnostyce i monitorowaniu osteoporozy, ponieważ pozwalają na ocenę aktywności procesów przebudowy kości. Dzięki nim możliwe jest wczesne wykrycie choroby, ocena skuteczności jej leczenia oraz przewidywanie ryzyka złamań. Regularne pomiary markerów oraz ciągłe poszukiwanie nowych biomarkerów stanowią fundament nowoczesnej diagnostyki osteoporozy.
Literatura:
- Raport NFZ o zdrowiu: Osteoporoza, https://ezdrowie.gov.pl/5583?modId=37203
- https://www.przegladreumatologiczny.pl/markery_obrotu_kostnego
- https://www.euroimmun.pl/rola-markerow-obrotu-kostnego-w-diagnostyce-i-monitorowaniu-osteoporozy/
- https://www.euroimmun.pl/ile-jest-kosci-w-kosci-czyli-skad-sie-bierze-osteoporoza/
- https://www.euroimmun.pl/markery-obrotu-kostnego-przyszlosc-latwego-monitorowania-osteoporozy/
- https://www.euroimmun.pl/markery-obrotu-kostnego-przyszlosc-monitorowania-osteoporozy/
