Grzybica głowy, znana również jako tinea capitis, jest zakażeniem grzybiczym owłosionej skóry głowy i włosów. Jest to zakażenie dotykające głównie dzieci, jednak może wystąpić także u dorosłych, np. jako łupież. Grzybica skóry głowy jest zakaźna i może przenosić się przez kontakt bezpośredni lub pośredni z zakażoną osobą, zwierzęciem bądź przedmiotami codziennego użytku (np. grzebienie, ręczniki).
Patogeny wywołujące grzybicę głowy
Grzybica głowy i grzybica włosów jest wywoływana przez dermatofity z rodzajów Trichophyton i Microsporum. Źródłem zakażenia mogą być zarówno zwierzęta (dermatofity zoofilne), jak i ludzie (dermatofity antropofilne).
W Polsce najczęściej spotkać możemy dermatofity:
| Microsporum audouinii Trichophyton tonsurans Trichophyton verrucosum Microsporum canis | dermatofity pochodzące od zwierząt |
| Trichophyton violaceum Trichophyton tonsurans Microsporum audouinii Trichophyton schoenleinii | dermatofity pochodzące od ludzi |
Zakażenie przenosi się przez:
- kontakt z zakażoną osobą,
- kontakt ze zwierzętami (np. kotami, psami, bydłem),
- wspólne używanie zainfekowanych przedmiotów (grzebienie, szczotki, czapki).
Aby doszło do rozwoju grzybicy głowy, nie wystarczy jedynie kontakt z patogenem. Konieczne jest również uszkodzenie bariery ochronnej organizmu lub osłabienie układu odpornościowego, w konsekwencji czego obrona przed infekcją jest mniej skuteczna. Osoby i zwierzęta, które nie wykazują objawów choroby, ale na ich włosach można znaleźć grzyby, nazywamy nosicielami. W takich przypadkach grzyb jest obecny, lecz nie powoduje objawów chorobowych. Najczęściej bezobjawowe nosicielstwo występuje w przypadku zakażenia Trichophyton tonsurans, dlatego osoba nim zainfekowana może być nieświadomym źródłem zakażenia dla innych osób.
Czynniki sprzyjające rozwojowi grzybicy to:
- substancje uszkadzające barierę skórną, niekorzystne warunki klimatyczne, wspólne urządzenia kąpielowe i detergenty,
- choroby, np. nadczynność tarczycy, cukrzyca, niewydolność nerek,
- radioterapia, leczenie sterydami, leki immunosupresyjne, nowotwory, AIDS, przeszczepy, niedożywienie,
- rany, operacje, iniekcje, oparzenia, maceracja skóry,
- ciąża czy okres noworodkowy,
- zakażenia bakteryjne,
- antybiotykoterapia, która sprzyja zmianie mikroflory organizmu.
Grzybica skóry głowy – objawy
Do najczęstszych symptomów grzybicy głowy zalicza się:
- świąd,
- łuszczenie się skóry,
- łupież,
- czerwone strupy lub plamy,
- ból i tkliwość skóry,
- wypadanie włosów w miejscach zmian,
- zmiany zapalne, np. krosty, grudki.
Objawy grzybicy głowy oraz grzybicy włosów mogą się różnić w zależności od ogólnego stanu zdrowia osoby zakażonej oraz konkretnego gatunku dermatofitu wywołującego infekcję, dlatego ważna jest jego precyzyjna identyfikacja (np. metodami biologii molekularnej).
Grzybica skóry głowy – diagnostyka
Uporczywe objawy stanowią duży dyskomfort u osoby zakażonej, zatem istotna jest szybka i dokładna diagnostyka.
Pierwszym etapem stawiania rozpoznania jest wizyta u lekarza specjalisty, który przeprowadza wywiad kliniczny i badanie fizykalne.Wywiad lekarski dotyczy objawów, historii choroby oraz kontaktów z osobami lub zwierzętami zakażonymi. Celem badania fizykalnego skóry głowy jest poszukiwanie zmian charakterystycznych dla dermatofitów, takich jak łysienie, zaczerwienienie, strupy czy łupież.
Drugim etapem postępowania przy podejrzeniu grzybicy są badania diagnostyczne. Często wykorzystywanym sposobem wykrywania grzybicy jest hodowla mykologiczna, podczas której próbka pobrana z miejsca zmienionego chorobowo jest hodowana na specjalnych podłożach. Coraz bardziej popularne stają się badania molekularne (genetyczne), ponieważ są szybsze i czulsze niż hodowla. Badania genetyczne wykorzystują PCR (reakcja łańcuchowa polimerazy), dzięki któremu możliwe jest precyzyjne wykrycie obecności specyficznych sekwencji DNA grzybów w próbce pobranej od pacjenta.
Grzybica skóry głowy – leczenie
Leczenie grzybicy głowy opiera się na stosowaniu leków przeciwgrzybiczych. Zazwyczaj wymagane jest stosowanie terapii ogólnoustrojowej (doustnej) przez kilka tygodni, ponieważ dermatofity atakują głębsze warstwy skóry oraz mieszki włosowe. Leki stosowane miejscowo jedynie wspomagają leczenie, ale same w sobie rzadko są wystarczające.
Profilaktyka i podsumowanie
Aby uchronić się przed zakażeniem, należy przestrzegać poniższych zaleceń:
- unikanie kontaktu z osobami lub zwierzętami zakażonymi,
- dezynfekcja ran,
- stosowanie własnych, czystych przyborów higienicznych,
- dezynfekcja szczotek do włosów, grzebieni czy innych narzędzi fryzjerskich.
Reasumując, grzybica skóry głowy wymaga wczesnego rozpoznania i szybkiego wdrożenia leczenia, aby zapobiec powikłaniom, takim jak bliznowacenie i trwała utrata włosów.
Aby wykonać diagnostykę grzybicy metodami biologii molekularnej, można skorzystać z wyszukiwarki laboratoriów dostępnej na naszej stronie internetowej. Wpisując nazwę miejscowości, dowiesz się, gdzie znajdują się najbliższe laboratoria oferujące badania na dermatomykozy.
Opracowano na podstawie:
- Galęba A., Bajurna B., Grzybica skóry owłosionej, „Pielęgniarstwo Polskie” 2014; nr 1 (51): 49–53.
- https://www.euroimmun.pl/grzybice-plaga-naszych-czasow/.
- https://podyplomie.pl/dermatologia/33188,grzybica-owlosionej-skory-glowy-tinea-capitis?srsltid=AfmBOop9bEWnzZPfzGgzAtdKQHFK7qx5BzAUkyRB0_UzeAQ5HQ3Q5M4Q.
