Jak wspierać dziecko z rozpoznaną celiakią – porady dla rodziców

Rozpoznanie celiakii u dziecka to duża zmiana dla całej rodziny. Wielu rodziców martwi się, jak ich dziecko poradzi sobie z nową dietą, szczególnie w sytuacjach poza domem – w szkole, na przyjęciach czy podczas wyjazdów. Jednak dzięki odpowiedniemu planowaniu i wsparciu można sprawić, że te wyzwania staną się łatwiejsze do pokonania, a dziecko będzie mogło prowadzić aktywne i towarzyskie życie. W tym wpisie znajdziesz praktyczne porady, jak wspierać dziecko z rozpoznaną celiakią, jak zadbać o jego dietę, na co zwracać uwagę w codziennej opiece oraz jak monitorować stan zdrowia dziecka.

Dziecko z celiakią – jak wspierać emocjonalnie i budować pozytywne nawyki

Celiakia to schorzenie, które wpływa nie tylko na zdrowie fizyczne, ale również na samopoczucie emocjonalne dziecka. Dzieci z tą diagnozą mogą odczuwać osamotnienie, szczególnie jeśli w ich otoczeniu nie ma osób z podobnymi doświadczeniami. Kluczowe dla ich komfortu psychicznego jest zrozumienie, że dieta bezglutenowa nie jest ograniczeniem, lecz drogą do zachowania zdrowia. Wspólne gotowanie czy odkrywanie nowych przepisów mogą być okazją do celebrowania małych sukcesów i budowania pozytywnych nawyków.

Rozmawiając z dzieckiem o chorobie, podkreślaj, że mimo konieczności przestrzegania diety życie nadal może być pełne radości i ciekawych doświadczeń. Ważne jest, aby uczyć dziecko dbania o swoje zdrowie i przygotowywać je na różne wyzwania, takie jak wyjazdy czy posiłki poza domem. W sytuacji, gdy dziecko ma trudności z zaakceptowaniem swoich ograniczeń, warto skorzystać z pomocy psychologa dziecięcego, który pomoże mu poradzić sobie z emocjami i wypracować strategie radzenia sobie w trudnych momentach.

Dieta dziecka z celiakią

Podstawą leczenia celiakii jest całkowite wyeliminowanie glutenu z diety dziecka. Gluten występuje w pszenicy, życie, jęczmieniu i pochodnych pszenicy. Nawet niewielkie jego ilości mogą powodować dolegliwości. Na co zwrócić uwagę?

1. Unikanie krzyżowych zanieczyszczeń glutenem
   • Używaj oddzielnych przyborów kuchennych, desek do krojenia, garnków i patelni.
   • Nie smaż bezglutenowych potraw w oleju, który wcześniej był używany do przygotowania potraw ze składników zawierających gluten.
   • Korzystaj z osobnego tostera lub specjalnych torebek do tostów.
2. Czytanie etykiet
   • Zawsze dokładnie sprawdzaj skład produktów spożywczych.
   • Uważaj na gluten ukryty w gotowych sosach, przyprawach, przekąskach, a nawet lekach.
3. Urozmaicanie diety
   • Dbaj o różnorodność posiłków, aby dieta była bogata w składniki odżywcze.
   • Włącz do jadłospisu świeże warzywa, owoce, mięso, ryby, jajka, orzechy i nasiona.
   • Korzystaj z produktów na bazie mąk bezglutenowych, takich jak ryżowa, gryczana, kokosowa czy migdałowa.
   • Wybieraj certyfikowane produkty oznaczone symbolem Przekreślonego Kłosa, który gwarantuje, że są one wolne od glutenu.
4. Gotowanie w domu
   • Unikaj używania produktów, które mogły zostać przypadkowo zanieczyszczone glutenem w trakcie produkcji.
   • Przygotowuj jadłospis na cały tydzień, aby uniknąć sytuacji braku dostępu do bezpiecznych posiłków.
   • Zadbaj o zapas przekąsek na wynos, np. do szkoły, przedszkola czy na wycieczkę.
5. Zaangażowanie dziecka
   • Włącz dziecko w przygotowywanie posiłków – pozwól mu uczyć się, które produkty są bezpieczne.
   • Rozmawiaj z dzieckiem o celiakii i znaczeniu diety bezglutenowej w prosty i zrozumiały sposób.
6. Zwracanie uwagi na edukację otoczenia
   • Upewnij się, że nauczyciele, opiekunowie i rówieśnicy dziecka wiedzą, czym jest celiakia i na czym polega bezwzględna dieta bezglutenowa.
   • Przekaż opiekunom listę produktów dozwolonych i zakazanych oraz poinformuj ich o konsekwencjach spożycia glutenu.

Pierwsze kroki – przedszkole, szkoła i zajęcia grupowe

Rozpoczęcie nauki w przedszkolu, szkole lub zmiana placówki to ważny moment w życiu dziecka. Warto wcześniej poinformować nauczycieli, opiekunów oraz pracowników kuchni o diagnozie dziecka i potrzebie przestrzegania diety bezglutenowej. Co warto zrobić przed rozpoczęciem nauki?

• Spotkanie z personelem – umów się z nauczycielami, opiekunami i pracownikami kuchni, aby omówić potrzeby dziecka. Wyjaśnij, czym jest celiakia i jak ważne jest unikanie glutenu.
• Przekaż materiały edukacyjne – możesz skorzystać z gotowych broszur lub materiałów dostępnych online, aby pomóc w edukacji personelu.
• Wyjaśnij objawy – poinformuj, jakie są symptomy spożycia glutenu (np. biegunka, bóle brzucha) oraz jakie mogą być długoterminowe skutki nieprzestrzegania diety (np. uszkodzenie jelit, niedobory składników odżywczych).
• Zwróć uwagę na zachowanie dzieci – młodsze dzieci mogą przez pomyłkę wymieniać się jedzeniem z rówieśnikami, dlatego personel powinien być czujny.

Posiłki w szkole i wycieczki szkolne

Jeśli dziecko korzysta ze szkolnych obiadów, koniecznie porozmawiaj z personelem kuchni o możliwości dostosowania menu. W przypadku wątpliwości możesz przygotowywać własne jedzenie dla dziecka, które będzie mogło zabrać do szkoły. Ważne wskazówki:

• Drugie śniadanie w szkole – upewnij się, że dziecko wie, iż nie powinno wymieniać się jedzeniem z rówieśnikami.
• Przekąski – aby dziecko nie czuło się wykluczone, możesz dostarczyć specjalne przekąski bezglutenowe, które będą przechowywane osobno w szkole.
• Wycieczki i obozy – przed każdą wycieczką skontaktuj się z organizatorami i poinformuj ich o diecie dziecka. Warto również zaopatrzyć dziecko w zapas pieczywa bezglutenowego czy przekąsek na wypadek braku odpowiedniego jedzenia.

Monitorowanie zdrowia dziecka z celiakią – codzienna opieka i kontrola zdrowia

Regularne monitorowanie zdrowia dziecka jest kluczowe, aby upewnić się, że dieta bezglutenowa działa i nie dochodzi do niedoborów składników odżywczych.

• Badania laboratoryjne z krwi – kontroluj morfologię krwi, poziom żelaza, witaminy B12, kwasu foliowego oraz witaminy D i wapnia, które są kluczowe dla zdrowia kości. Regularnie wykonuj testy na obecność przeciwciał przeciwko transglutaminazie tkankowej (tTG), aby sprawdzić skuteczność diety bezglutenowej. U większości dzieci stosujących dietę bezglutenową poziom przeciwciał obniża się w ciągu 3 do 6 miesięcy. Taki spadek wskazuje, że dieta jest właściwie przestrzegana. Uwaga! Badanie przeciwciał anty-tTG nie służy do kontroli czasowych odstępstw od diety bezglutenowej.

Jeśli chcesz wykonać testy z krwi na obecność przeciwciał typowych dla celiakii, skorzystaj z naszej wyszukiwarki laboratoriów. W odpowiednie pole wpisz swój adres, a w wynikach wyszukiwania znajdziesz adresy 5 laboratoriów, które wykonują badania.

• Kontrola wzrostu i rozwoju – systematycznie mierz wzrost i wagę dziecka, aby upewnić się, że rozwija się prawidłowo. W przypadku opóźnień skonsultuj się z lekarzem, ponieważ celiakia może wpływać na rozwój fizyczny.
• Zbilansowana dieta – dbaj o różnorodność w diecie bezglutenowej, włączając do niej owoce, warzywa, białka i zdrowe tłuszcze. Należy także pamiętać o wprowadzaniu różnorodnych źródeł węglowodanów, takich jak ryż, ziemniaki czy quinoa.
• Suplementacja – w zależności od wyników badań, lekarz może zalecić suplementację witaminami i składnikami mineralnymi, aby wyrównać ewentualne niedobory.
• Obserwacja objawów – zwracaj uwagę na powrót objawów takich jak bóle brzucha, biegunki, wzdęcia czy zmiany skórne. Monitoruj, czy dziecko ma energię, czy nie skarży się na zmęczenie lub inne problemy zdrowotne.

Podsumowanie

Wsparcie dziecka z celiakią wymaga zrozumienia choroby, odpowiedniego przygotowania oraz współpracy z otoczeniem dziecka. Dzięki edukacji nauczycieli, opiekunów i rówieśników, a także uważnemu planowaniu, dziecko z celiakią może aktywnie uczestniczyć w życiu społecznym i rozwijać się bez ograniczeń. Kluczem do sukcesu jest odpowiednia dieta, stała kontrola stanu zdrowia oraz wsparcie psychiczne i emocjonalne. Pamiętaj, że dobrze poinformowani rodzice to najlepsza pomoc dla dziecka, które mierzy się z celiakią na co dzień.

Opracowano na podstawie:

Document: Supporting a child with coeliac disease. Fact sheet for parents and carers of children with coeliac disease, https://www.coeliac.org.uk/document-library/4908-supporting-a-child-with-coeliac-disease/?return=/information-and-support/coeliac-disease/about-coeliac-disease/coeliac-disease-in-children/. Stan z dnia: 3.12.2024.