Grzybica brody (łac. tinea barbae) to infekcja grzybicza skóry i mieszków włosowych w obszarze owłosionej skóry twarzy, tj. zarostu (broda, wąsy, policzki), wywoływana przez dermatofity – grzyby chorobotwórcze powodujące dermatomykozy (inaczej dermatofitozy). Choroba dotyczy niemal wyłącznie mężczyzn, szczególnie tych mających kontakt ze zwierzętami gospodarskimi lub domowymi, np. rolników.
Patogeny powodujące grzybicę brody
Zakażenie grzybicze brody zwykle powodowane są przez dermatofity zoofilne i jest ono przenoszone na drodze kontaktu z zakażonymi zwierzętami, zwłaszcza bydłem, końmi, psami czy kotami.
Za grzybice brody odpowiedzialne są głównie dermatofity z rodzajów:
- Trichophyton – najczęściej T. mentagrophytes (gryzonie)i T. verrucosum (bydło),
- Microsporum – rzadziej spotykane, np. M. canis (koty i psy).
Czynniki sprzyjające rozwojowi grzybicy brody obejmują:
- wilgotne i ciepłe środowisko, które ułatwia rozwój grzybów (używanie suszarki z gorącym powietrzem może prowadzić do uszkodzenia włosów oraz skóry pod zarostem, co sprzyja ich osłabieniu i zwiększa ryzyko infekcji grzybiczych – zaleca się suszenie brody chłodnym nawiewem lub naturalnie),
- niewłaściwa higiena: brak regularnej i odpowiedniej pielęgnacji zarostu może prowadzić do infekcji,
- zranienia lub mikrourazy: uszkodzenia skóry mogą ułatwiać wnikanie grzybów.
Więcej o dermatofitach pochodzących od psów i kotów dowiesz się tu: „Domowe pupile źródłem grzybicy odzwierzęcej”
Grzybica skóry brody – objawy
Grzybica brody występuje w dwóch głównych postaciach: powierzchownej i głębokiej.
Wczesne objawy grzybicy brody mogą być subtelne, ale ich wczesne zauważenie jest kluczowe dla skutecznego leczenia.
Grzybica powierzchowna:
- łuszczące się plamy, przypominające łupież,
- mało nasilone objawy zapalne,
- matowe, łamliwe włosy.
Zakażenie grzybicze głębokie:
- krosty, guzki lub ropnie w miejscach mieszków włosowych,
- włosy łatwo wypadają,
- możliwe bliznowacenie i trwała utrata włosów,
- obrzęk, bolesność, ropne zmiany.
Grzybica skóry brody – diagnostyka
Utrzymujące się objawy zakażenia skóry brody powodują znaczny dyskomfort u osoby zakażonej, dlatego kluczowe jest szybkie i precyzyjne postawienie diagnozy. Proces diagnostyczny rozpoczyna się od wizyty u lekarza (zwykle dermatologa), który przeprowadza szczegółowy wywiad medyczny oraz badanie fizykalne. Wywiad obejmuje pytania dotyczące występujących objawów oraz kontaktów ze zwierzętami, które mogły być źródłem zakażenia. Podczas badania fizykalnego skóry brody lekarz poszukuje zmian typowych dla zakażenia dermatofitami, takich jak zaczerwienienia, strupy czy łupież.
W przypadku podejrzenia grzybicy kolejnym etapem ścieżki diagnostycznej są badania laboratoryjne. Jedną z najczęściej stosowanych metod jest hodowla mykologiczna, w której z próbki pobranej od pacjenta nastawia się hodowlę grzybów na odpowiednich podłożach mikrobiologicznych. Wadą standardowych metod hodowlanych jest długi czas oczekiwania na wynik. Popularność zyskują badania molekularne (genetyczne), ze względu na ich szybkość i wysoką czułość. Techniki genetyczne, takie jak PCR (reakcja łańcuchowa polimerazy), umożliwiają precyzyjne wykrycie obecności charakterystycznych sekwencji DNA grzybów w próbce pobranej od pacjenta.
W celu wykonania diagnostyki grzybicy metodą PCR wystarczy skorzystać z wyszukiwarki laboratoriów dostępnej na naszej stronie internetowej. Wpisując nazwę miejscowości, dowiesz się, gdzie znajdują się najbliższe laboratoria oferujące badania w kierunku dermatofitów (tj. Trichophyton, Microsporum).
Grzybica brody – leczenie
Leczenie grzybicy brody wymaga stosowania preparatów przeciwgrzybiczych, zarówno miejscowych, jak i ogólnoustrojowych:
- leki miejscowe to m.in. kremy z klotrimazolem, mikonazolem lub cyklopiroksem oraz szampony przeciwgrzybicze z ketokonazolem lub siarczkiem selenu,
- leki doustne (ogólnoustrojowe) zwykle konieczne są w przypadku zakażenia głębokiego.
Leczenie trwa od kilku tygodni do kilku miesięcy, w zależności od nasilenia objawów. Mimo skutecznego leczenia choroba ma tendencję do nawracania, a pacjenci mogą doświadczać epizodów infekcji przez całe życie. Utrzymanie odpowiedniej higieny zarostu jest kluczowe dla zapobiegania nawrotom.
Zapobieganie zakażeniu grzybicą
Aby skutecznie zapobiegać grzybicy brody, należy przestrzegać kilku kluczowych zasad higieny i pielęgnacji. Oto najważniejsze z nich:
- Regularne mycie brody: broda powinna być myta regularnie, podobnie jak włosy. Warto używać specjalistycznych szamponów do brody, które nie tylko oczyszczają, ale również nawilżają skórę i zarost, co zmniejsza ryzyko rozwoju grzybów.
- Dokładne osuszanie: po umyciu brody należy ją dokładnie osuszyć, np. chłodnym nawiewem. Pozostawienie wilgotnej brody sprzyja rozwojowi grzybów. Należy unikać pocierania jej ręcznikiem.
- Higiena narzędzi do pielęgnacji: kluczowe jest regularne czyszczenie i dezynfekcja narzędzi do golenia oraz akcesoriów do pielęgnacji brody (np. nożyczek, grzebieni). Ryzyko zakażeń zmniejsza również używanie własnych przyborów i unikanie pożyczania ich od innych osób.
- Unikanie mikrourazów: podczas golenia lub strzyżenia brody należy zachować ostrożność, aby nie uszkodzić skóry. Każde zranienie może stać się miejscem wnikania patogenów. Warto korzystać z dobrej jakości narzędzi do golenia.
- Zdrowa dieta i nawadnianie: odpowiednia dieta bogata w witaminy i składniki mineralne wspiera układ odpornościowy, co może pomóc w zapobieganiu infekcjom grzybiczym. Regularne nawadnianie organizmu również przyczynia się do zdrowia skóry.
- Unikanie kontaktu z zakażonymi zwierzętami: należy unikać bezpośredniego kontaktu z zakażonymi zwierzętami domowymi i gospodarskimi. W przypadku zauważenia niepokojących zmian w wyglądzie skóry bądź sierści zwierząt domowych lub gospodarskich wskazany jest niezwłoczny kontakt z weterynarzem.
- Regularne wizyty u dermatologa: w przypadku wystąpienia jakichkolwiek niepokojących objawów warto skonsultować się z dermatologiem. Wczesna diagnoza i leczenie są kluczowe dla zapobiegania nawrotom grzybicy.
Przestrzeganie tych zasad pomoże utrzymać zdrową skórę oraz zminimalizować ryzyko wystąpienia grzybicy brody.
Opracowano na podstawie:
- Galęba A., Bajurna B., Grzybica skóry owłosionej, „Pielęgniarstwo Polskie” 2014, nr 1 (51): 49–53.
- https://www.euroimmun.pl/grzybice-plaga-naszych-czasow/.
- https://podyplomie.pl/dermatologia/33188,grzybica-owlosionej-skory-glowy-tinea-capitis?srsltid=AfmBOop9bEWnzZPfzGgzAtdKQHFK7qx5BzAUkyRB0_UzeAQ5HQ3Q5M4Q.
- https://laboratorium.info.pl/grzybica/objawy-i-zrodla-infekcji/
