Celiakia to przewlekła choroba autoimmunologiczna, która występuje u osób z predyspozycjami genetycznymi i rozwija się pod wpływem spożywania glutenu – białka obecnego w pszenicy, życie i jęczmieniu. Układ odpornościowy osób chorych na celiakię reaguje na gluten w sposób patologiczny, powodując uszkodzenie kosmków jelitowych w jelicie cienkim, co prowadzi do zaburzeń wchłaniania składników odżywczych. Choroba ta może pojawić się w każdym wieku, zarówno u dzieci, jak i u dorosłych, i wymaga ścisłego przestrzegania diety bezglutenowej przez całe życie.
Kto jest narażony na celiakię?
Rozwój celiakii jest silnie związany z genetyką. U osób z celiakią niemal zawsze stwierdza się obecność określonych haplotypów genów HLA, głównie HLA-DQ2 i HLA-DQ8. Obecność tych genów jest warunkiem koniecznym, ale niewystarczającym do zachorowania – tylko niewielka część osób posiadających te geny faktycznie rozwija chorobę.
Czynniki środowiskowe, takie jak infekcje wirusowe czy zmiany w diecie, mogą stanowić wyzwalacz reakcji autoimmunologicznej prowadzącej do rozwoju celiakii u osób predysponowanych genetycznie.
Objawy celiakii
Celiakia może manifestować się w różnorodny sposób – od klasycznych objawów związanych z przewodem pokarmowym po nietypowe symptomy, takie jak:
- przewlekła biegunka, bóle brzucha, wzdęcia,
- utrata masy ciała i niedobory składników odżywczych,
- niedokrwistość, szczególnie z niedoboru żelaza,
- zmęczenie, bóle głowy, depresja,
- objawy skórne, takie jak opryszczkowate zapalenie skóry (choroba Duhringa),
- zaburzenia płodności czy opóźnione dojrzewanie płciowe.
Niekiedy choroba może przebiegać bezobjawowo (tzw. celiakia niema) lub z objawami pozajelitowymi.
Diagnostyka serologiczna celiakii i rola badania przeciwciał
Diagnostyka celiakii opiera się między innymi na badaniach serologicznych oraz biopsji jelita cienkiego. Badania serologiczne służą do wykrywania specyficznych przeciwciał, które wskazują na aktywną reakcję autoimmunologiczną w odpowiedzi na spożywany gluten. Najczęściej oznaczane przeciwciała w diagnostyce celiakii to:
- przeciwciała przeciwko transglutaminazie tkankowej (tTG-IgA) – główny marker diagnostyczny;
- przeciwciała przeciwko deamidowanym peptydom gliadyny (DGP-IgA i DGP-IgG) – szczególnie pomocne u osób z niedoborem IgA;
- przeciwciała przeciwko endomysium mięśni gładkich (EmA-IgA).
Czy biopsja jelita cienkiego zawsze jest konieczna?
W większości przypadków potwierdzenie diagnozy celiakii wymaga biopsji jelita cienkiego. Jest to złoty standard diagnostyczny, który pozwala ocenić stopień uszkodzenia kosmków jelitowych (wg klasyfikacji Marsha).
Jednak w określonych sytuacjach, u dzieci, możliwe jest postawienie diagnozy bez biopsji, pod warunkiem:
- bardzo wysokiego poziomu przeciwciał tTG-IgA (>10-krotność górnej granicy normy);
- potwierdzenia obecności przeciwciał EmA-IgA.
Decyzję o rezygnacji z biopsji podejmuje lekarz na podstawie szczegółowej analizy wyników badań i stanu klinicznego pacjenta.
Znajdź laboratorium w swojej okolicy
Jeśli podejrzewasz, że przyczyną Twoich dolegliwości może być celiakia, wykonanie badań serologicznych to pierwszy krok do diagnozy. Na stronie laboratorium.info znajdziesz wyszukiwarkę laboratoriów, która pozwoli Ci szybko odnaleźć placówki wykonujące badania na celiakię. Wystarczy wpisać swoją lokalizację i wybrać rodzaj badania, a wyszukiwarka wygeneruje listę najbliższych laboratoriów, w których możesz wykonać badania na celiakię.
Obejrzyj film o diagnostyce celiakii
Chcesz dowiedzieć się więcej o celiakii? A może zastanawiasz się, czym właściwie jest gluten? Zachęcamy do obejrzenia filmu na YouTube: Tajniki Badań Laboratoryjnych, w którym przystępnie wyjaśnione są zagadnienia związane z celiakią.
