Autoimmunologiczne zapalenie mózgu (AZM) to poważna choroba, która może dotknąć zarówno dorosłych, jak i dzieci w każdym wieku. Według statystyk na AZM częściej chorują dziewczynki.
AZM to stan zapalny mózgu wywołany przez nieprawidłową reakcję układu immunologicznego (tj. odpornościowego). Wczesne rozpoznanie i leczenie AZM są kluczowe, gdyż umożliwiają powrót do zdrowia. W przypadku błędnej diagnozy i niewłaściwej terapii ryzyko długotrwałych powikłań, a nawet śmierci, jest znacznie wyższe.
Objawy autoimmunologicznego zapalenia mózgu u dzieci
AZM może objawiać się różnorodnymi symptomami, które przez lekarzy określane są jako neuropsychiatryczne:
- mimowolne ruchy i drżenia mięśni
- napady padaczkowe
- oczopląs (niekontrolowane ruchy gałek ocznych)
- ślinotok
- zaburzenia psychotyczne, np. urojenia, halucynacje
- problemy z pamięcią i koncentracją
- zaburzenia snu
- pobudzenie lub apatia
U większości dzieci z AZM występują również wczesne objawy przypominające infekcję wirusową (gorączka, bóle mięśni, zmęczenie, bóle głowy). Szybko postępująca choroba i dochodzące kolejne objawy neuropsychiatryczne są charakterystyczne dla AZM.
Przyczyny autoimmunologicznego zapalenia mózgu u dzieci
Autoimmunologiczne zapalenie mózgu może być wywołane przez różne czynniki, takie jak:
- zakażenia wirusowe, np. opryszczka, grypa
- choroby autoimmunizacyjne
W przeciwieństwie do osób dorosłych, u dzieci choroba ta rzadko współwystępuje z nowotworem.W przypadku dzieci przyczyna AZM pozostaje niekiedy nieustalona.
Z drugiej strony, naukowcom udało się szczegółowo odpowiedzieć na pytanie, jak dochodzi do rozwoju AZM u dzieci. Za rozwój dokuczliwych objawów odpowiedzialne są przeciwciała antyneuralne, które na skutek błędu produkuje układ immunologiczny. Przeciwciała te atakują własne komórki układu nerwowego i prowadzą do rozwoju stanu zapalnego w mózgu.
Diagnostyka autoimmunologicznego zapalenia mózgu u dzieci
Rozpoznanie AZM opiera się na:
- objawach klinicznych
- badaniach laboratoryjnych (serologicznych) krwi i płynu mózgowo-rdzeniowego (PMR) w poszukiwaniu przeciwciał antyneuralnych
- badaniu rezonansu magnetycznego (MRI) mózgu
- wykluczeniu innych przyczyn objawów (np. urazy, neuroinfekcje)
Jeżeli wynik badania na obecność przeciwciał antyneuralnych (np. anty-NMDAR) jest pozytywny, należy rozpocząć immunoterapię tak wcześnie, jak to możliwe, po wykluczeniu czynników zakaźnych i onkologicznych. Szybkie wdrożenie właściwej terapii jest kluczowe dla uzyskania lepszego wyniku leczenia.
Leczenie AZM u dzieci powinno obejmować również konsultacje z fizjoterapeutą i psychologiem. Rozpoznanie rzadkiej choroby u dziecka jest także bardzo obciążające dla psychiki rodziców i opiekunów, dlatego kluczowe jest zapewnienie im wsparcia emocjonalnego i psychologicznego. Regularne spotkania z psychologiem mogą pomóc zarówno dzieciom, jak i ich rodzinom w radzeniu sobie z wyzwaniami, jakie niesie choroba, oraz zmniejszyć stres i lęk związany z niepewną przyszłością. Wsparcie terapeutyczne ułatwia adaptację do nowej sytuacji, a także wzmacnia zdolność radzenia sobie ze zmianami w codziennym życiu, poprawiając jakość życia całej rodziny.
Rokowanie i powikłania autoimmunologicznego zapalenia mózgu u dzieci
Szanse na powrót do zdrowia u dzieci z AZM zależy od wielu czynników, takich jak:
- szybkość rozpoznania i wdrożenia leczenia
- rodzaj wykrytych przeciwciał antyneuralnych
- obecność choroby nowotworowej
Rokowanie w wieku dziecięcym jest często dobre – 85% pacjentów wraca do zdrowia w pełni, ale proces rekonwalescencji jest powolny (może trwać do kilku miesięcy), natomiast u pozostałych 15% chorych dzieci może dojść do nawrotu choroby.
Nieleczone AZM może prowadzić do poważnych powikłań. Do najczęstszych z nich zalicza się:
- trwałe uszkodzenie mózgu
- padaczkę
- zaburzenia poznawcze
- problemy behawioralne i psychiczne
Podsumowanie
Autoimmunologiczne zapalenie mózgu to poważna choroba, która może dotknąć dzieci w każdym wieku. Wczesne rozpoznanie i leczenie są kluczowe dla powrotu do zdrowia. Objawy tego rodzaju zapalenia mózgu mogą być różnorodne – od zaburzeń psychicznych (np. urojenia, zachowania agresywne) po problemy neurologiczne (np. problemy z koordynacją, mówieniem). Diagnostyka opiera się na badaniach krwi, PMR i rezonansie magnetycznym mózgu. Istotne jest również wykluczenie innych przyczyn dokuczliwych objawów. Kluczowe dla postawienia rozpoznania jest wykrycie przeciwciał antyneuralnych (np. anty-NMDAR). Obok leczenia objawowego stosuje się terapię immunosupresyjną. Dzięki wczesnej interwencji większość dzieci z AZM wraca do zdrowia, choć u niektórych mogą pozostać trwałe następstwa choroby, np. padaczka.
Opracowano na podstawie:
- Rosello R., Girela-Serrano B., Gomez S., Baig B., Lim M., Taylor S., Characterizing the features and course of psychiatric symptoms in children and adolescents with autoimmune encephalitis, “European Archives of Psychiatry and Clinical Neuroscience” 2022; 272: 477–82, doi: 10.1007/s00406-021-01293-5.
- Erickson T.A., Muscal E., Munoz F.M., Lotze T., Hasbun R., Brown E. et al., Infectious and autoimmune causes of encephalitis in children, “Pediatrics” 2020; 145: e20192543, doi: 10.1542/peds.2019-2543.
- Cellucci T., Van Mater H., Graus F., Muscal E., Gallentine W., Klein-Gitelman M.S. et al., Clinical approach to the diagnosis of autoimmune encephalitis in the pediatric patient, “Neurology Neuroimmunology Neuroinflammation” 2020; 7: e663, doi: 10.1212/NXI.0000000000000663.
- Ryding M., Mikkelsen A.W., Nissen M.S., Nilsson A.C., Blaabjerg M., Pathophysiological effects of autoantibodies in autoimmune encephalitides, “Cells”2023;13: 15,doi: 10.3390/cells13010015.
