Zespół alpha-gal (AGS) to poważna, potencjalnie zagrażająca życiu reakcja alergiczna, która może rozwinąć się po ukłuciu przez kleszcza. Co ciekawe, alergia nie dotyczy bezpośrednio samych kleszczy, lecz spożywania czerwonego mięsa i produktów odzwierzęcych. Jak to możliwe? Kluczową rolę odgrywa cząsteczka galaktozy-α-1,3-galaktozy (alpha-gal), występująca w tkankach większości ssaków, ale nie u ludzi ani małp człekokształtnych.
Zespół alpha-gal a ukłucie przez kleszcza
Podczas ukłucia kleszcz wprowadza do organizmu gospodarza różne substancje – od bakterii i wirusów po cząsteczki alpha-gal. U większości osób nie wywołują one reakcji alergicznych, jednak u niektórych rozwija się nadwrażliwość alergiczna, prowadząca do objawów AGS.
Jak często występuje zespół alpha-gal?
Według danych amerykańskiego Centrum Kontroli i Zapobiegania Chorobom (CDC) między 2010 a 2022 rokiem zidentyfikowano ponad 110 000 przypadków AGS. Liczba ta może jednak być niedoszacowana, ponieważ zgłaszanie alergii na alpha-gal nie jest obowiązkowe. Większość przypadków odnotowano w Stanach Zjednoczonych, ale AGS rozpoznaje się również w Europie i innych częściach świata.
Jakie są czynniki ryzyka?
1. Ukłucie przez kleszcza
Najczęściej AGS jest związany z ukłuciem kleszczy gwiaździstych (Amblyomma americanum), występujących w południowych, wschodnich i centralnych stanach USA. W Europie i Azji inne gatunki kleszczy mogą również przyczyniać się do rozwoju tej alergii.
2. Miejsce zamieszkania
Ryzyko wystąpienia AGS jest większe na terenach o dużej populacji kleszczy, zwłaszcza na obszarach zalesionych i trawiastych.
3. Wiek
Zespół alpha-gal może wystąpić u osób w każdym wieku, jednak najczęściej diagnozuje się go u dorosłych.
Jakie są objawy AGS?
Objawy alergii na alpha-gal mogą pojawić się kilka godzin po ukłuciu przez kleszcza czy spożyciu czerwonego mięsa (np. wołowiny, wieprzowiny, jagnięciny) lub produktów odzwierzęcych, takich jak żelatyna czy nabiał.
Najczęstsze objawy to:
- pokrzywka, świąd, obrzęk,
- trudności w oddychaniu,
- bóle brzucha, biegunka, nudności,
- anafilaksja – potencjalnie zagrażająca życiu reakcja alergiczna.
Jak zapobiegać zespołowi alpha-gal?
Najważniejszym środkiem zapobiegawczym jest unikanie ukłuć przez kleszcze, co znacząco zmniejsza ryzyko AGS i innych chorób odkleszczowych.
Oto kilka sprawdzonych metod ochrony:
- Unikaj obszarów trawiastych, zaroślowych i leśnych, w których mogą występować kleszcze.
- Poruszaj się środkową częścią szlaków turystycznych.
- Używaj ubrań chroniących przed kleszczami – długie rękawy i spodnie w jasnych kolorach ułatwiają zauważenie kleszczy.
- Stosuj środki owadobójcze i repelenty zawierające DEET lub permetrynę.
Po powrocie do domu:
- Sprawdź ubrania, ciało i skórę pod kątem obecności kleszczy.
- Obejrzyj dokładnie skórę głowy, pachy, pachwiny i inne miejsca, gdzie kleszcze najczęściej się chowają.
- Zadbaj o zwierzęta domowe, które mogą przynieść kleszcze na sierści.
- Weź prysznic, aby usunąć kleszcze, które jeszcze się nie przyczepiły.
- Jeśli znajdziesz kleszcza, usuń go natychmiast (sprawdź, jak prawidłowo usunąć kleszcza).
Diagnostyka i leczenie AGS
Rozpoznanie AGS wymaga dokładnego wywiadu lekarskiego i badań laboratoryjnych.
Metody diagnostyczne:
- wywiad lekarski, obejmujący szczegółowe pytania o kontakt z kleszczami i objawy po spożyciu czerwonego mięsa;
- testy na obecność przeciwciał przeciwko alpha-gal w surowicy krwi;
- czasami zalecane są testy skórne na alergie.
Leczenie AGS wymaga ścisłej współpracy z alergologiem i dietetykiem. Podstawą jest unikanie produktów zawierających alpha-gal oraz kontrolowanie diety w celu uniknięcia kolejnych reakcji alergicznych.
Życie z AGS
Choć AGS stanowi wyzwanie, odpowiednia wiedza i wsparcie specjalistów pozwalają prowadzić normalne życie.
O czym warto pamiętać?
- Unikaj czerwonego mięsa i produktów odzwierzęcych.
Zawsze czytaj etykiety – alpha-gal może znajdować się w żelatynie, niektórych lekach i szczepionkach.
- Dbaj o ochronę przed kleszczami.
Nowe ukłucia mogą zaostrzyć objawy lub wywołać kolejne reakcje alergiczne.
- Konsultuj się z lekarzem przed przyjęciem nowych leków czy szczepionek.
Niektóre z nich zawierają składniki pochodzenia zwierzęcego.
- Bądź przygotowany na wypadek anafilaksji.
Zawsze miej przy sobie adrenalinę w autostrzykawce i znaj zasady jej użycia.
Podsumowanie
Zespół alpha-gal to poważne schorzenie, które wymaga odpowiedniej diagnozy, ochrony przed kleszczami oraz unikania produktów zawierających alpha-gal. Kluczem do spokojnego życia z AGS są wiedza, ostrożność i współpraca z lekarzem.
Dbaj o zdrowie i pamiętaj: skuteczna ochrona przed kleszczami to najlepszy sposób, by uniknąć nie tylko AGS, ale także innych chorób odkleszczowych.
Źródło: CDC
