Wstęp
Alergia na jajko kurze to jedna z najczęstszych alergii pokarmowych, szczególnie wśród dzieci. Występuje u 0,5–9% populacji, w zależności od regionu geograficznego. Choć jajka są źródłem wielu cennych składników odżywczych, takich jak białka, fosfolipidy, karotenoidy oraz witaminy z grupy B, witamina A, D, E i K, niestety zawierają także substancje, które mogą wywoływać reakcje alergiczne. Alergia na jajko kurze może pojawić się już w wieku niemowlęcym, często tuż po wprowadzeniu tego produktu do diety. Dzieci z alergią na jajka muszą unikać tego pokarmu, co może być wyzwaniem, zważywszy na jego powszechność w codziennym jadłospisie.
Jakie są główne alergeny jajka kurzego
Jajko kurze składa się z dwóch głównych części: białka i żółtka, z których każda może być źródłem alergenów. Większość reakcji alergicznych wywołują białka obecne w białku jajka, takie jak:
- Owomukoid (Gal d 1) – najczęściej uczulające białko jaja kurzego, które jest bardzo stabilne i zachowuje swoje alergizujące właściwości nawet po obróbce cieplnej (np. gotowaniu czy pieczeniu).
- Owoalbumina (Gal d 2) – najpowszechniejszy alergen białka jaja, odpowiedzialny za reakcje alergiczne.
- Owotransferyna, zwana również konalbuminą (Gal d 3), oraz lizozym (Gal d 4) – te białka także mogą prowadzić do alergii, choć ich alergenność jest nieco mniejsza.
Objawy alergii na jajko kurze mogą obejmować wymioty, pokrzywkę, atopowe zapalenie skóry, a nawet ciężkie reakcje, np. anafilaksję, które mogą stanowić bezpośrednie zagrożenie życia.
W żółtku jajka również znajdują się alergeny, chociaż są one mniej powszechne. Należą do nich m.in. albumina surowicy, zwana również alfa-liwetyną (Gal d 5), oraz białko YGP42 (Gal d 6), które częściej wywołują reakcje alergiczne u dorosłych. Te alergeny mogą prowadzić także do reakcji wziewnych lub kontaktowych, zwłaszcza u osób narażonych na częstą styczność z jajami w pracy, np. w przemyśle spożywczym czy cukierniczym.
Reaktywność krzyżowa
Jednym z bardziej złożonych problemów związanych z alergią na jajka jest tzw. reaktywność krzyżowa. Oznacza to, że osoby uczulone na jedno białko jaja kurzego mogą doświadczać reakcji alergicznych także po spożyciu jaj innych ptaków, takich jak kaczki, gęsi, indyki, a nawet przepiórki. Wynika to z podobieństwa strukturalnego białek jaj różnych gatunków ptaków.
Obróbka cieplna jajek, np. gotowanie czy pieczenie, może zmniejszać ich alergenność, choć nie zawsze jest to regułą. Niektóre białka, takie jak owomukoid, są termostabilne, co oznacza, że nawet po gotowaniu mogą wywoływać reakcje alergiczne. Jeśli ktoś ma alergię na białka termolabilne (owoalbumina, konalbumina, lizozym), czyli takie, które tracą swoje alergizujące właściwości po obróbce cieplnej, z dużym prawdopodobieństwem może spożywać smażone czy pieczone jajka. Dzięki temu wiele dzieci nietolerujących surowych lub półsurowych jajek jest w stanie spożywać pieczone produkty z tym składnikiem, np. ciasta czy chleby.
Leczenie alergii na jajka
Podstawowym sposobem leczenia alergii na jajka jest całkowite unikanie tego pokarmu i produktów, które mają go w swoim składzie. Jest to trudne zadanie, ponieważ jajka są obecne w wielu artykułach spożywczych, takich jak makarony, pieczywo, ciasta czy sosy. Dlatego alergicy i ich rodziny muszą starannie czytać etykiety produktów spożywczych i zwracać uwagę na możliwe ukryte źródła jajek.
Ciekawym rozwiązaniem w profilaktyce alergii może być wczesne wprowadzenie jajek do diety niemowląt. Badania wskazują, że podanie jajka między 4. a 6. miesiącem życia może zmniejszyć ryzyko rozwinięcia się alergii na ten produkt w późniejszym okresie. W starszych schematach żywienia niemowląt zalecano podawanie jaj dopiero po ukończeniu przez dziecko 1. roku życia. W zaktualizowanych rekomendacjach, które wynikają z przeprowadzonych badań naukowych, sugeruje się, że wcześniejsze wprowadzenie jaj do diety dziecka może mieć działanie ochronne przed alergią w późniejszym wieku.
Choć wiele dzieci z czasem „wyrasta” z alergii na jajka, u niektórych osób utrzymuje się ona przez całe życie. W takich przypadkach konieczne może być stałe unikanie jajek i produktów je zawierających. Czasami, szczególnie gdy alergia jest ciężka, zaleca się noszenie przy sobie adrenaliny w formie automatycznego wstrzykiwacza na wypadek nagłej reakcji anafilaktycznej. Taką decyzję podejmuje lekarz prowadzący osobę z alergią na jajko kurze.
Alergia na jajka a życie codzienne
Alergia na jajka ma ogromny wpływ na codzienne funkcjonowanie zarówno alergików, jak i ich rodzin. Wymaga ona nieustannego monitorowania diety i unikania sytuacji, w których mogłoby dojść do kontaktu z alergenem. Na szczęście coraz więcej produktów spożywczych jest oznakowanych jako wolne od jaj, co ułatwia życie alergikom. Warto także zaznaczyć, że rozwój badań nad alergiami pokarmowymi może przynieść nowe metody leczenia, takie jak odczulanie, które obecnie jest testowane w odniesieniu do alergii na jajka.
Podsumowanie
Alergia na jajka, choć powszechna, nie musi oznaczać całkowitego wykluczenia jaj z jadłospisu. Dzięki odpowiedniemu zarządzaniu dietą i nowoczesnym metodom leczenia osoby uczulone mogą prowadzić normalne życie, minimalizując ryzyko reakcji alergicznych.
Źródło:
E. Seweryn, E. Królewicz, K. Stach, I. Kustrzeba-Wójcicka, Właściwości odżywcze i alergizujące jaj kurzych, Postepy Hig Med Dosw (online) 2018; 72: 205–214.
